Tadeusz Jonik

(1909-1995) – nauczyciel, poeta

Biografia

Urodził się 14 lutego 1909 r. w Gabowych Grądach. Zarówno jego ojciec, jak i dziadkowie pochodzili z tej miejscowości. W czasie I wojny światowej mieszkał wraz z rodzicami w guberniach pskowskiej i tambowskiej, uczęszczając tam do szkoły rosyjskiej. Rodzina powróciła do Gabowych Grądów w 1919 r. Tutaj zaczął uczęszczać do polskiej szkoły i uczyć się języka polskiego. W 1930 r. ukończył w Wilnie półroczny kurs dla nauczycieli staroobrzędowych, a następnie kurs nauczycielski w Białymstoku. W 1943 r. wraz z żoną i dziećmi wyjechał do Prus Wschodnich. Po wojnie najpierw mieszkał w Augustowie, a w 1948 r. przeprowadził się do Ełku. Zmarł 4 maja 1995 r., został pochowany na cmentarzu w Gabowych Grądach.

Działalność

Od młodych lat aktywnie uczestniczył w życiu wspólnoty staroobrzędowców z Gabowych Grądów. W 1930 r. został skierowany przez Najwyższą Radę Staroobrzędowców w Polsce do Wilna na kursy dla nauczycieli staroobrzędowych. Po ich ukończeniu zaczął prowadzić w szkole lekcje religii dla dzieci starowierów. W późniejszym okresie uczył też języka rosyjskiego, geografii i fizyki. Po II wojnie światowej pracował w różnych miejscach – m.in. w pegeerze, był też portierem, pełnił funkcję kierownika zakładu pogrzebowego. Jego pasją było przepisywanie ksiąg staroobrzędowych. Pierwszy duży zbiorek przepisał w wieku dwunastu lat. Był nim Alfabet z notacją neumatyczną.

Twórczość

Pierwsze wiersze zaczął pisać po wojnie. Wśród nich, „obok utworów poetyckich poważnych, refleksyjnych, a często także rozrachunkowych, znalazły się teksty wesołe, odrobinę przekorne, liryczne, nawet groteskowe. W swoim warsztacie twórczym Jonik wykorzystywał zarówno język polski, jak i rosyjski, świadomie czy też nieświadomie w wierszach rezerwując dla każdego z nich nieco odmienną tematykę.” Rosyjskojęzyczna poezja Jonika opowiada głównie o rozmaitych stronach życia staroobrzędowców dawniej i współcześnie, i często ma silnie moralizatorski charakter. Tematyka polskich wierszy charakteryzuje się większą rozmaitością, lekkością. I te posiadają jednak elementy etyczne i dydaktyczne. „Znane staroobrzędowe opowieści o szkodliwości palenia i picia gorzałki autor trafnie dopasowuje do polskich realiów, przedstawiając wierszowane historie o rodzinach pijaków (Rodzina alkoholika), interwencjach milicji (Odgłosy z terenu). Język tych wierszy jest bardzo elastyczny. Raz autorowi udaje się stworzyć obrazy na granicy realizmu i groteski, innym z kolei razem wpada on w zadumę i snuje refleksje o charakterze egzystencjalnym.”.” Pod koniec lat 70-tych Jonik podjął próbę opublikowania swoich wierszy w jednej z lokalnych gazet w Ełku, powiedziano mu jednakże, że jest to niemożliwe, gdyż teksty te nie mają żadnej wartości artystycznej. Sprawiło to, że nie podejmował więcej starań o wydanie swego dorobku poetyckiego.

Bibliografia

1. Cierniak, Urszula : „Potomek przodków staroobrzędowców” : uwagi o życiu i twórczości Tadeusza Jonika / Urszula Cieślak // „Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur”. – 2000, nr 4, s. 111-122.