Henryk Abbe

(1920-2003) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny

Biografia

Urodził się 15 września 1920 roku w Bydgoszczy. W czasie wojny stracił rodzinę, więziony w łagrze na Syberii. Brał udział w walkach II wojny światowej. W 1946 roku trafił do Teatru Wojska Polskiego oraz Teatru Powszechnego TUR w Łodzi (1948-1949). Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie z siedzibą w Łodzi w 1949 roku. Po studiach występował:

• 1949/1950 - Teatry Dolnośląske we Wrocławiu
• 1950-1960 - Teatr Powszechny w Łodzi
• 1960-1965 – Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie
• 1965/1966 - Teatr Polski w Bydgoszczy
• 1966-1972 - Teatr Wybrzeże w Gdańsku
• 1972-1979 - Teatr Nowy w Poznaniu
• 1979/1980 - Teatr Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu
• 1981-1993 - Teatr Nowy w Poznaniu

W 1987 roku przeszedł na emeryturę, ale jeszcze występował na scenie. Zmarł 10 października 2003 roku w Poznaniu. Ojciec aktorki Doroty Abbe.

Twórczość

Debiutował w 30 listopada 1946 roku w Teatrze Wojska Polskiego w sztuce Krakowiacy i Górale W. Bogusławskiego w reż. Leona Schillera w roli Pastucha. W 1971 roku w Teatrze Wybrzeże był asystentem reżysera, w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu w 1979 roku wyreżyserował sztukę Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca. W latach 1971-1979 występował w Teatrze Telewizji. Wystąpił gościnnie w Teatrze Dramatycznym w Elblągu (1981), Teatrze im. J. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim (1983), Teatrze im. A. Fredry w Gnieźnie (1984), Teatrze Polskim w Poznaniu (200). Pracował w dubbingu. Grał w filmach:

• Stawka większa niż życie , odcinek Cafe Rose w reż. Andrzeja Konica (1968)
• Prom w reż. Jerzego Afanasjewa (1970)
• Tajemnica Enigmy odcinek „Marsz w historię” w reż. Romana Wionczka (1979)
• Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy w reż. Jerzego Sztwiertni odcinki Pułkownik cesarza (1979), Lancet i pług (1981) oraz Nowa broń Szwoleżerów (1981)
• Zmartwychwstanie Jana Wióro w reż. Romana Nikolskiego (1982)
• Poznań’ 56 w reż. Filipa Bajona (1996)

Był współtwórcą teatru amatorskiego w Poznaniu, który prowadziła jego żona Halina. Na łamach „Gazety Poznańskiej” publikował felietony Wspomnienia starego aktora.

Twórczość w Olsztynie

W Olsztynie wystąpił m.in. w sztukach:

• Wesele S. Wyspiańskiego, jako Stańczyk, reż. Stanisław Bugajski, premiera 26 listopada 1960
• Mieszczanie M. Gorkiego, jako Pierczychin, reż. Edward Żytecki, premiera 4 marca 1961
• Wspólne mieszkanie D. Dobriczanina, jako I murarz, reż. Irena Ładosiówna, premiera 12 lipca 1961
• Jarzębina czerwona, reż. Anna Kochanowska, premiera 6 listopada 1961
• Poskromienie złośnicy W. Shakespeare, jako Grumio, reż. Maria D’Alhponse, premiera 27 stycznia 1962
• Kuglarze Z. Skowroński, jako Baron, reż. Tadeusz Żuchniewskiego , premiera 5 kwietnia 1962
• Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca I. Erenburg, jako Lejzorek, reż. Tadeusz Żuchniewski, premiera 6 czerwca 1962
• Legenda o mądrym mężu, jako Arystofanes, reż. Tadeusz Żuchniewski, premiera 27 listopada 1962
• Nagi król E. Szwarc, jako Król, reż. Jowita Pieńkiewicz, premiera 23 lutego 1963
• Dziewiąty sprawiedliwy J. Jurandot, jako sędzia Azaryjasz, reż. Krystyna Meissner, premiera 27 kwietnia 1963
• Piąta kolumna E. Hemingway, jako Dyrektor, reż. Jan Maciejowskiego, premiera 15 czerwca 1963
• Rozbity dzban H. Kleist, jako pisarz Lampka, reż. Tadeusz Żuchniewski, premiera 16 maja 1964
• Wiersze wam daję…, reż. Tadeusz Żuchniewski, premiera 25 lipca 1964
• Celestyna F. de Rojas, jako Pietuch, reż. Andrzej Konic, premiera 21 października 1964

Recenzent, Janusz Segiet najlepiej wspomina role: „Lejzorka ze sztuki Erenburga i postać tytułową z komedii Szwarca Nagi król. Obie role nagrodzone na festiwalu toruńskim (…)Wędrówka Lejzorka staje się wielką próbą życia, wyzwala pragnienie powrotu (…).Lejzorek Henryka Abbego był sympatyczny, od pierwszej chwili wzbudzał współczucie. Ujmował widzów mądrą rezygnacją, stoicką zgodą na wszelkie ustępstwa, filozofią małego chłopczyka zagubionego w wielkim świecie. (…)[Abbe] znalazł po prostu wymarzoną dla siebie rolę. Przylegającą do warunków fizycznych, predyspozycji psychicznych i nie wyuczonego daru mowy. Potem była kreacja w Nagim królu”. Już bez żydowskiego folkloru, natomiast z alegorią, z uniwersalną metaforą. Człowiek pozostał podobny”.

Nagrody i odznaczenia

• 1962 – Nagroda na IV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za rolę Lejzorka
• 1963 – Nagroda na V Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za rolę Króla w Nagim królu
• 1969 – Nagroda na IV Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu za monodram Syn bohatera wg. powieści Jeana de Hartoga
• 1977 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1980 – Wyróżnienie na XXII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za rolę Batarcewa w Protokole pewnego zebrania A. Helmana
• 1992 – nagroda w Plebiscycie widzów Poznania – Honorowa Loża Ulubieńców Publiczności.

Bibliografia

1. eop: Zmarł Henryk Abbe / eop // „Gazeta Wyborcza Poznań”. – 2003, nr 240, s. 6.
2. Segiet, Janusz: Portretów olsztyńskich ciąg dalszy / Janusz Segiet. – Olsztyn : Gray Goblin, 2006. – S. 40-41.

Zobacz też

• Filmografia aktora http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/118207