Tekst źródłowy strony Ratusz w Olsztynie

[[Image: Olsztyn_Ratusz.jpg|thumb|right|300px|Fot. Dominik Tyniw. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Olsztyn_Ratusz.jpg Wikimedia Commons]]] 

Gmach wzniesiony w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]] w latach 1912-1915 r., siedziba władz miasta. 

==Lokalizacja==
Gmach ratusza wzniesiono na miejscu rozebranego na początku XIX wieku piętnastowiecznego [[Kościół pw. Świętego Krzyża w Olsztynie |kościoła pw. Świętego Krzyża]] i znajdującego się obok starego cmentarza katolickiego. Budynek znalazł się pomiędzy trzema ulicami: Klebarską (obecnie al. Marszałka Józefa Piłsudskiego), Dobromiejską (obecnie ul. 1 Maja) i Cmentarną (obecnie ul. Ratuszowa). 

==Historia==
Decyzję o budowie nowego ratusza władze miasta podjęły w marcu 1907 r. W 1909 r. zakupiono na ten cel teren w centralnym punkcie dawnego Górnego Przedmieścia. W następnym roku rozpisano konkurs na projekt gmachu. Z 76 nadesłanych rysunków wygrała koncepcja olsztyńskiego architekta M. Drolshagena. Plany architektoniczne sporządził architekt miejski Max Boldt. Decyzja o rozpoczęciu budowy zapadła 18 lipca 1911 r. Pracami kierował następca Boldta na tym stanowisku, radca Paul Christian Zerach, natomiast wykonawcą robót była firma budowlana Alberta Dilewskiego z [[ewim:Olsztyn|Olsztyna]]. Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego odbyło się 31 października 1912 r., w 559. rocznicę nadania Olsztynowi przywileju lokacyjnego. Wybuch I wojny światowej pokrzyżował plany oddania gmachu do użytku w październiku 1914 r. Budowę zakończono wiosną 1915 r. Ostateczny kształt nowego gmachu osiągnięto w połowie lat 20-tych XX wieku po dobudowaniu skrzydła południowo-zachodniego. Ratusz prawie nie ucierpiał w trakcie II wojny światowej (miał tylko lekko uszkodzoną kopułę wieży) i od 1945 r. stał się siedzibą polskich urzędów państwowych. Obecnie w znajduje się tam siedziba Urzędu Miasta, Rady Miasta i prezydenta Olsztyna.

==Opis==
Ratusz został wybudowany w stylu neorenesansowym. Trzypiętrowy gmach, posadowiony na kamiennym cokole, wykonano z cegły, a następnie otynkowano. Budynek składa się z trzech skrzydeł, wieży ratuszowej i dobudowanej w latach 20-tych halowej przybudówki. Wejście główne znajduje się w wieży, od strony skrzydła południowego. Kwadratowa 60-metrowa wieża ze ściętymi narożnikami, zwieńczona jest węższą nadbudówką otoczoną tarasem z balustradą oraz hełmem w kształcie podwójnej latarni. W wieży znajduje się [[Zegar ratusza w Olsztynie |zegar]], a na jej szczycie umieszczono chorągiewkę z datą 1915 r. W 1930 r. w wieży zamontowano również [[Kuranty olsztyńskiego ratusza |kuranty]]. Najdłuższe skrzydło środkowe budowli od wschodu ozdobione jest dwoma dwukondygnacyjnymi wykuszami z reliefami przedstawiającymi cztery żywioły: ogień, wodę, ziemię i powietrze. Przestrzenie pomiędzy oknami głównej sali Rady Miasta wypełnione są posągami cnót obywatelskich, jakimi mają się charakteryzować miejscy urzędnicy: Sprawiedliwość, Mądrość, Piękno, Siła i Pilność. Posągi wyrzeźbione zostały z grubego piaskowca w pracowni berlińskiego artysty Maxa Krause. Każdy z posągów, stojących na konsolach ze sztucznego kamienia, ma 2,6 m wysokości i 0,55 m szerokości. Narożnik południowo-wschodni ozdabia tzw. rosyjski wykusz. Pierwotne zdobiące go płaskorzeźby autorstwa Maxa Krausego, mówiące o zwycięstwie Niemców nad Rosjanami w czasie I wojnie światowej zostały skute w 1969 r. W 1978 r. zastąpiono je miedzianymi tabliczkami przedstawiającymi motywy roślinne oraz mityczne postacie, autorstwa Bolesława Wolskiego. Wejście główne do budynku zdobi półkolisty portal. Wypełniają go kasetony z rozetami, a w jego zwieńczeniu znajduje się kartusz z piaskowca z herbem Olsztyna z początku XX wieku. Przedstawia on postać św. Jakuba, półkrzyż rycerski i wieżę. Tarczę herbową zdobi od góry murowana korona, zaś po obu stronach tarczy umieszczone są rogi obfitości. Po obu stronach wejścia znajdują się kamienne brodate męskie głowy, z których wyprowadzono ujęcie wody. Poniżej nich zamontowano kamienne misy. Poza wejściem głównym, do wnętrza ratusza prowadzi dwanaście dodatkowych wejść bocznych – pięć od frontu i siedem od podwórza. 

==Ciekawostki==
*W roku 1920 i 1924 olsztyński ratusz odwiedził [[ewim:Paul von Hindenburg|Paul von Hindenburg]], prezydent Rzeszy w okresie Republiki Weimarskiej i w początkach III Rzeszy.
*W latach 1936-1937 od strony podwórza ratuszowego wybudowano średniej wielkości schron przeciwlotniczy na potrzeby magistratu i obrony cywilnej. Budowlę o żelbetowej konstrukcji usytuowano pod ziemią w podwyższonej skarpie. Schron po kilku modernizacjach i przebudowie jest w pełni użyteczny również w dniu dzisiejszym. Obecnie znajduje się nad nim parking samochodowy. 
*W budynku Ratusza działała drogeria F. Krenza

==Galeria zdjęć==
<gallery widths=180px heights=180px perrow=5>
File:ratusz drzwi.jpg|Drzwi wejściowe do pomieszczeń Ratusza - po lewej do Informacji Turystycznej, po prawej do biur Urzędu Miasta od strony ul. Ratuszowej. <br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:Tablrat.jpg|Tablica pamiątkowa umieszczona w chodniku przed schodami na plac przed Ratuszem. Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:Rzezba ratusz.jpg|Rzeźba Kazimierza Zielińskiego "Macierzyństwo" z 1978 r. przed olsztyńskim Ratuszem.Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File: Ratusz karta.jpg|Karta pocztowa z wierszem [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]] poświęconym Ratuszowi w Olsztynie.Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:schron ratusz.jpg|Wejście do schronu pod parkingiem od strony ul. Ratuszowej.Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:kobietametal.jpg|Rzeźba „kobiety” z metalu na dziedzińcu - praca dyplomowa Iwony Kwiatkowskiej z [[Państwowe Liceum Plastyczne w Olsztynie|Państwowego Liceum Plastycznego w Olsztynie]], 2016 r. Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:acnowyrat.jpg|Instalacja promująca FIVB Beach Volleyball "Warmia Mazury World Tour Olsztyn 2017", Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:ac min.jpg|Miniatury wybranych zabytków Olsztyna: 1. Katedra, 2. Ratusz, 3. Kamienica Ottona Naujacka. Autor Henryk Drejer, mieszkaniec dzielnicy Nagórki. Ekspozycja w holu Ratusza, 18 listopada 2017 roku. Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
</gallery>

==Bibliografia==
#Bętkowski, Rafał: ''Olsztyn jakiego nie znacie: obraz miasta na dawnej pocztówce'' / Rafał Bętkowski. - Olsztyn : Edytor Wers, 2003. – S. 74-75.
#Piechocki, Stanisław: ''Ratusz w Olsztynie'' / Stanisław Piechocki. – Olsztyn : Urząd Miasta, 2001. – S. 15 i n. 
#''Z Olsztynem na dobre i na złe'' / oprac. bs, PEGA // „Gazeta Olsztyńska”. - 2012, nr 255, dod. „Sto Lat Olsztyńskiego Ratusza”, s. 1. 
#Rzempołuch, Andrzej: ''Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych'' / Andrzej Rzempołuch ; fot. Grzegorz Kumorowicz. – Olsztyn : Urząd Miasta: Remix, 2005. – S. 120-121. 
#Informacje nadesłane przez [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]].

==Zobacz też==
*''Nowy Ratusz w Olsztynie'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=62 www.zabytki.mazury.pl] [dostęp 23 września 2013 r.].
*''Olsztyn: odkryj zabytki, Urząd Miasta Olsztyn Wydział Kultury, Promocji i Turystyki'', dokument zamieszczony na stronie internetowej [http://www.olsztyn.eu/fileadmin/katalogi_wydzialowe/kultura/wydawnictwa/zabytki_pl.pdfwww.olsztyn.eu] [dostęp 20 września 2013 r.]

[[Category:Inne obiekty architektury]]

[[Category:Olsztyn]] 
[[Category:1801-1918]]