Tekst źródłowy strony Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej

[[Image:Pomnik_wyzwolenia.jpg|thumb|right|200px|Pomnik Wyzwolenia - widok od strony al. Marszałka J. Piłsudskiego. Fot. J. Waluga (ok. 1970 r.)<br>Źródło: ze zbiorów dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie.]]
[[Image:Pomnik_wyzwolenia2.jpg|thumb|right|200px|Pomnik Wyzwolenia - widok od strony al. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Fot. R. Sternik  (2009 r.)<br>Źródło: ze zbiorów dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie.]]
[[Image:Pomnik wyzw.jpg|thumb|right|200px|Pomnik Wyzwolenia w czasie budowy (1954).<br>Fot. Piotr Serownik. Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]]]

Pomnik odsłonięty w 1954 r. w centrum [[ewim:Olsztyn|Olsztyna]]. Pierwotnie nazywany Pomnikiem Wdzięczności dla Armii Radzieckiej. Monument składa się z dwóch, trzynastometrowych, granitowych pylonów, mających symbolizować nie zamknięty łuk triumfalny osadzonych na wysokim fundamencie

== Twórca  ==

Projekt pomnika wykonał Xawery Dunikowski (1875-1964), polski rzeźbiarz, malarz i pedagog. 

== Historia ==

Przygotowania do budowy pomnika rozpoczęto w 1948 roku. Powołano Komitet Budowy Pomnika dla Armii Radzieckiej. Pomnik miał stanąć na ówczesnym placu Kopernika w Olsztynie, przemianowanym na plac Armii Czerwonej (obecnie pl. gen. Bema). 20 czerwca 1948 roku odbyło się wmurowanie aktu erekcyjnego pod budowę pomnika. Akt został podpisany przez [[ewim:Wiktor Jaśkiewicz|Wiktora Jaśkiewicza]], wojewodę olsztyńskiego, Stefana Matuszewskiego, przedstawiciela Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz [[ewim:Michał Sokołowski|Michała Sokołowskiego]], prezesa Zarządu Wojewódzkiego TPPR. Zwrócono się z prośbą do gdańskiego artysty, rzeźbiarza prof. Stanisława Horno-Popławskiego o opracowanie projektu pomnika. 28 stycznia 1949 r., na olsztyńskim zamku artysta zaprezentował makietę pomnika przedstawiającą Nike na ogromnym postumencie. Prace przy budowie pomnika przerwano z powodów artystycznych i finansowych. Pomnik, który miał powstać ze składek społeczeństwa, ostatecznie wymagał nakładów Zarządu Miasta. Prace kontynuowano z inicjatywy olsztyńskiego wojewody [[ewim:Mieczysław Moczar|Mieczysława Moczara]]. Z prośbą o opracowanie projektu pomnika zwrócono się do Xawerego Dunikowskiego. Umowę podpisano 6 X 1949 roku. Zmieniono również lokalizację pomnika. Do jego budowy użyto granitu z mauzoleum Hindenburga pod Olsztynkiem. Nadzór artystyczny nad wykonaniem całości należał do Dunikowskiego, jednakże o kształcie artystycznym i symbolice decydowali przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Sztuki w Warszawie. Po ostatecznych ustaleniach zaprezentowano model naturalnej wielkości, wykonany z drewna. Faktyczne prace przy budowie rozpoczęły się latem 1953 roku. Akt erekcyjny pomnika wmurowano w fundamencie pod prawym pylonem. Przy budowie pomnika pracowali rzeźbiarze z pracowni Dunikowskiego z Krakowa: Jerzy Bandura, Antoni Kostrzewa, Tadeusz Sieklucki<ref>Tomkiewicz, Ryszard, ''Kulisy powstania w Olsztynie'' ''Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej'', "Komunikaty Mazursko-Warmińskie", 1998, nr 3, s. 410.</ref>, przy pomocy kamieniarzy z przedsiębiorstwa budowlanego w Warszawie. Xawery Dunikowski wykuł głowę żołnierza. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 21 lutego 1954 roku. W następnych latach zagospodarowano plac wokół pomnika. Wraz ze zmianami 1989 roku usunięto nazwę placu oraz na początku lat dziewięćdziesiątych zmieniono nazwę pomnika na Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej. W 1993 r. wpisany do rejestru zabytków. Niejednokrotnie podejmowano dyskusje dot. przyszłości pomnika oraz zmiany jego lokalizacji. 

== Opis  ==

Pomnik zbudowany jest z dwóch, granitowych, trzynastometrowych pylonów. Na lewym pylonie znajdują się płaskorzeźby przedstawiające sceny walk z drugiej wojny światowej oraz sceny pracy na roli i w przemyśle. Prawy pylon przedstawia siedmiometrową postać żołnierza z uniesioną ręką, w której trzyma sztandar wolności, druga dłoń opuszczona, zaciśnięta w pięść. 

== Bibliografia  ==

#Browiński, Czesław: ''Olsztyn 1945-1970'' / Czesław Browiński. - Olsztyn : Wydawnictwo „Pojezierze”, 1974.
#Tomkiewicz, Ryszard: ''Kulisy powstania w Olsztynie Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej'' / Ryszard Tomkiewicz // "Komunikaty Mazursko-Warmińskie". - 1998, nr 3, s. 395-416.<br>

== Przypisy  ==

<references/>

== Zobacz też  ==

*[http://www.sztuka.net/palio/html.run?_Instance=www.sztuka.net.pl&_PageID=445&newsId=10160&callingPageId=603&_CheckSum=387718989 Serwis internetowy o sztuce: www.sztuka.net]<br><br>

[[Category:Olsztyn]] [[Category:Pomniki, rzeźby, figury]] [[Category:Rzeźba]] [[Category:1945-1989]] [[Category:1990-]]