Tekst źródłowy strony Olsztyński Teatr Lalek

[[Image:otl_logo2.jpg|thumb|right|300px|Logo teatru]]
[[Image:otl_logo1.jpg|thumb|right|300px|Logo teatru]]
[[Image:otl_siedzi.jpg|thumb|right|300px|Siedziba teatru<br>Źródło: [http://byway.pl/details.aspx?guid=93daf3a7-f6de-43b6-8117-de5e0e0b63fe byway.pl] ]]
[[Image:otl_publi1.jpg|thumb|right|300px|Publikacja jubileuszowa (1981)<br>Źródło: zbiory WBP w Olsztynie]]
[[Image:otl_publi2.jpg|thumb|right|300px|Publikacja jubileuszowa (2003)<br>Źródło: zbiory WBP w Olsztynie]]
[[Image:Tlc.jpg|thumb|right|300px|Rzeźby przed wejściem do Teatru zostały wykonane przez [[Jacek Walewski|Jacka Walewskiego]] w latach 2002-2004.<br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]]
[[Image:Tlalek.jpg|thumb|right|200px|Plakat Olsztyńskiego Tygodnia Teatrów Lalkowych 2014<br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]]

Teatr lalek działający od 1953 r.

==Siedziba==
[[ewim:Olsztyn|Olsztyn]], ul. Głowackiego 17

==Dyrekcja==
*Dyrektor naczelny i artystyczny – [[Tomasz Kaczorowski]]
*Zastępca dyrektora – [[Anna Ratkowska]]
*Kierownik literacki – [[Marta Małgorzata Kwapisz]]

==Historia==
Po zakończeniu II wojny światowej na terenie Warmii i Mazur działały tylko amatorskie sceny lalkarskie. Próby stworzenia ruchu profesjonalnego zapoczątkowały w pierwszych latach powojennych organizowane przez [[Stanisław Iłowski|Stanisława Iłowskiego]] kursy lalkierskie. W jednym z nich wzięła udział grupa amatorów, z których wyłonili się przyszli aktorzy „Czerwonego Kapturka”.
<br>13 listopada 1953 r. z inicjatywy [[Mieczysław Czerwiński|Mieczysława Czerwińskiego]] (kierownika literackiego [[Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie|Teatru im. Stefana Jaracza]]) grono działaczy, artystów i dziennikarzy założyło Stowarzyszenie Teatru Kukiełkowego Ziemi Warmińsko-Mazurskiej „Czerwony Kapturek”. Wśród założycieli byli: [[Janina Zakrzyńska]] (aktorka z [[Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie|Teatru im. Stefana Jaracza]]), scenograf [[Józef Zboromirski]], [[Jan Klecha]] i [[Franciszek Kurzynoga]]. Kierownikiem artystycznym, a potem dyrektorem został [[Mieczysław Czerwiński]]. Pierwsza premiera Teatru „Czerwony Kapturek” odbyła się 31 stycznia 1954 r. Zaprezentowano sztukę autorstwa [[Mieczysław Czerwiński|Mieczysława Czerwińskiego]] i [[Janina Zakrzyńska|Janiny Zakrzyńskiej]] pt. ''Piękna to była przygoda''. W widowisku wystąpili: [[Barbara Banaszkówna]], [[Melania Banaszkówna]], [[Zofia Konstantynowicz]], [[Cecylia Nowacka]], [[Irena Ostrowska|Irena]] i [[Jan Ostrowski|Jan Ostrowscy]], [[Danuta Sawicz]], [[Władysława Sutowska]] i [[Zbigniew Zemło]].

W lipcu 1954 r. Teatr otrzymał budynek przy obecnym placu Bema zwany Belwederkiem z salą na ok. 170 miejsc, w którym do 1988 r. mieściła się jego siedziba. <br>Od 6 października 1986 r. Teatr Lalek „Czerwony Kapturek” zmienia nazwę na Olsztyński Teatr Lalek.

W 1988 r. Olsztyński Teatr Lalek musiał opuścić budynek i przez kilka lat nie miał własnej sceny. Widowiska prezentowano gościnnie w salach klubu NOT, osiedlowych klubów [[Osiedlowy Klub Kultury „Agora” w Olsztynie|„Agora”]] i [[Osiedlowy Klub Kultury „Pawilon” w Olsztynie|„Pawilon”]], w [[Kino „Grunwald” w Olsztynie|kinie „Grunwald”]], w sali Urzędu Wojewódzkiego i [[Wojewódzki Dom Kultury w Olsztynie|Wojewódzkiego Domu Kultury]]. 29 stycznia 1994 r. otwarto nową siedzibą w gmachu byłego Komitetu Miejskiego przy ul. Głowackiego.
<br>Założenia artystyczne i repertuar Olsztyńskiego Teatru Lalek zmieniał się z biegiem lat. W czasie dwudziestoletniej dyrekcji [[Jan Zbigniew Wroniszewski|Jana Zbigniewa Wroniszewskiego]] teatr realizował „klasyczną formułę teatru dla dzieci o funkcji społecznej”<ref>Prusiński Tadeusz, Olsztyński Teatr Lalek, w: Olsztyn 1945-2005 , Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006, s. 415.</ref>. Rezygnowano z eksperymentów formalnych, rozwiązań umownych i metaforycznych, które mogłyby zacierać czytelność odbioru sztuki przez małego widza. W repertuarze w tym czasie przeważała współczesna literatura polska. Ponad dwie trzecie przedstawień grano w terenie – teatr obecny był w wielu miejscowościach województwa olsztyńskiego. Po objęciu funkcji dyrektora przez [[Edward Dobraczyński|Edwarda Dobraczyńskiego]] (1981 r.) Olsztyński Teatr Lalek realizuje przedstawienia oparte przede wszystkim na dramaturgii polskiej odwołujące się do polskiej tradycji i kultury. Pojawiały się jednak pierwsze elementy formalne: „gra w żywym planie, operowanie w jednym widowisku różnymi konwencjami i skrótem plastycznym, podkreślanie umowności teatru”<ref>Tamże.</ref>. Tendencja ta była kontynuowana przez kolejnego dyrektora artystycznego – [[Alicja Chodyniecka-Kuberska|Alicję Chodyniecką-Kuberską]], która sięgała do różnorodnych technik lalkarskich i tradycji teatru przedmiotu zbudowanego z prostych, codziennych materiałów oraz dbała o staranną oprawę muzyczną i plastyczną.

Teatr Lalek w Olsztynie współpracował ze znanymi reżyserami teatru lalkowego, m.in.: Stefanem Stojakowskim, Januszem Galewiczem, Joanną Piekarską, Andrzejem Rettingerem, Edwardem Dobraczyńskim, Leszkiem Śmigielskich, Janem Zbigniewem Wroniszewskim, Bohdanem Głuszczakiem, Wojciechem Wieczorkiewiczem, Tomaszem Jaworskim, Krzysztofem Rauem, Bogdanem Radkowskim, Stanisławem Ochmańskim. Wspierał i promował młodych reżyserów, m.in. [[Luba Zarembińska|Lubę Zarembińską]], [[Alicja Chodyniecka-Kuberska|Alicję Chodyniecką-Kuberską]], Wojciecha Olejnika, [[Zbigniew Głowacki|Zbigniewa Głowackiego]], Bożenę Janik, Marka B. Chodaczyńskiego. Olsztyński Teatr Lalek współpracował również ze znakomitymi scenografami, m.in.: Wiesławem Jurkowski, Leokadią Serafinowicz, Adamem Kilianem, Alim Bunschem, Mieczysławem Antuszewiczem, Jerzym Koleckim, Romualdem Drzewieckim, Andrzejem Łabińcem, Józefem Zboromirskim, Eugeniuszem Kochanowskim.

Dyrektorzy i kierownicy artystyczni:
*[[Mieczysław Czerwiński]] (dyrektor i kierownik artystyczny, 1954-1958)
*[[Maria Ławińska]] (dyrektor i kierownik artystyczny, 1958-1959)
*[[Eugeniusz Orłowski]] (dyrektor, 1959-1961)
*[[Melania Karwatowa]] (kierownik artystyczny, 1959-1961)
*[[Jan Zbigniew Wroniszewszewski]] (dyrektor naczelny i artystyczny, 1961-1981)
*[[Edward Dobraczyński]] (dyrektor naczelny i artystyczny, 1981-1989)
*[[Bernard Szulc]] (zastępca dyrektora, 1981-1984)
*[[Leszek Grad]] (zastępca dyrektora, 1984-1989)
*[[Leszek Grad]] (dyrektor naczelny, 1989-1991)
*[[Marian Juszczyński]] (dyrektor naczelny, 1992-1994)
*[[Alicja Chodyniecka-Kuberska]] (dyrektor artystyczny, 1989-1994)
*[[Bohdan Głuszczak]] (dyrektor naczelny i artystyczny, 1994-1995)
*[[Marek Markiewicz]] (zastępca dyrektora, 1994)
*[[Krzysztof Rościszewski]] (dyrektor naczelny i artystyczny, 1995-2005)
*[[Danuta Oherow]] (zastępca dyrektora, 1995-1996)
*[[Ryszard Poprawski]] (zastępca dyrektora, 1996-2002)
*[[Leokadia Iwanowska]] (zastępca dyrektora, 2003-2005)
*[[Zbigniew Głowacki]] (2005-2015)
*[[Andrzej Bartnikowski]] (2015-2024) <ref>http://kultura.wm.pl/305550,Nowy-dyrektor-Olsztynskiego-Teatru-Lalek-wybrany.html</ref>
*[[Tomasz Kaczorowski]] (2024-) - <ref>https://gazetaolsztynska.pl/1041409,Nowy-dyrektor-Olsztynskiego-Teatru-Lalek.html</ref>

Kierownictwo literackie:
*[[Jan Puget]] (1961-1981, konsultant literacki 1981-1989)
*[[Marian Juszczyński]] (1984-1994)
*[[Teresa Brzeska Smerek]] (1995-1999)
*[[Elżbieta Lenkiewicz]] (1999-2005)

Kierownictwo muzyczne:
*[[Andrzej Ciążyński]] (1961-1981)
*[[Włodzimierz Jarmołowicz]] (1984-1989)
*[[Włodzimierz Jarmołowicz jr]] (2000-2005)
Scenografia i kierownictwa plastyczne:
*[[Mieczysław Antuszewicz]] (1961-1981)
Konsultant programowy:
*[[Alicja Giżewska]] (1990-1994)

==Działalność==
W Olsztyńskim Teatrze Lalek działają dwie sceny – dla dzieci oraz dla młodzieży i dorosłych. „W przedstawieniach (...) wykorzystywane są różnorodne formy animacji lalką (kukła, pacynka, jawajka, marionetka sycylijska, maska, półmaska) oraz gra w wielu konwencjach (za parawanem, w żywym planie z lalką i maską, czarny teatr)”<ref>Tamże, s. 418.</ref>.
<br>Zespół Olsztyńskiego Teatru Lalek uczestniczył i uczestniczy w licznych festiwalach i przeglądach teatralnych:
*1960 – Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
**''Przygody Koziołka Matołka'', ''Kichuś majstra Lepigliny''
*1961 – II Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
**''Pierścień i Róża''
*1962 – III Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
**''Świniopas'' – wyróżnienie za osiągnięcia w pracy zespołowej
*1963 – IV Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
**''Pinokio''
*1965 – Konkurs Widowisk Małoobsadowych w Warszawie
**''Rusałeczka''
*1965 – VI Festiwal Teatrów Lalkowych Polski Północnej w Toruniu
**''Porwanie w Tiutiurlistanie''
*1967 – III Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''Allem Kallem'' – nagroda dla [[Lech Gwit|Lecha Gwita]] za role Padyszacha i Dewa
*1972 – I Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
**''Jak być odważnym'' (''Mały Tygrys Pietrek'') – Wielka Nagroda Widzów, nagroda dla [[Tomasz Brzeziński|Tomasza Brzezińskiego]] za role Doktora i Krokodyla
*1972 – Ogólnopolski Konkurs Solistów Teatru Lalek w Białymstoku (poza konkursem)
**''Zwierzęta hrabiego Cagliostro''
*1973 – II Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
**''Ali Baba i 40 rozbójników'' – II nagroda, nagrody dla [[Edward Czuchnowski|Edwarda Czuchnowskiego]] i [[Stanisław Protz|Stanisława Protza]] za role Szewca i Kassima oraz dyplom honorowy za osiągnięcie aktorskie dla [[Tomasz Brzeziński|Tomasza Brzezińskiego]] (rola Ali Baby)
*1975 – III Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
**''Porwanie w Tiutiurlistanie''
*1976 – IV Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
**''Pierścień i Róża''
*1977 – Ogólnopolski Przegląd Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Łodzi
**''Konik Garbusek'' – nagroda dla [[Leszek Śmigielski|Leszka Śmigielskiego]] za rolę Horodniczego oraz dla [[Bogumił Pasternak|Bogumiła Pasternaka]] za muzykę
*1978 – VI Telewizyjny Festiwal Widowisk Lalkowych dla Dzieci w Warszawie
**''Baranki i ospały diabeł'' – dyplom honorowy za scenopis telewizyjny i reżyserię dla [[Jan Zbigniew Wroniszewski|Jana Zbigniewa Wroniszewskiego]], dyplom honorowy za realizację telewizyjną dla Janusza Stachowicza, nagroda dla [[Zbigniew Nowak|Zbigniewa Nowaka]] za rolę Bulibana
*1979 – IX Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''Baśń o pięknej Parysadzie'' – III nagroda za widowisko, III nagroda za scenografię ([[Wiesław Jurkowski]]), II nagroda za muzykę ([[Andrzej Bieżan]]), nagroda dla [[Urszula Kucharzewska|Urszuli Kucharzewskiej]] za rolę Parysady
*1981 – X Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''Betlejem Polskie''
*1982 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalkowych w Bielsko-Białej
**''Betlejem Polskie''
*1983 – XI Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''O Piaście i Popielu''
*1984 – I Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci i Młodzieży w Montrealu (jako reprezentant Polski oddelegowany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki)
**''O Piaście i Popielu'', ''O Kasi, co gąski zgubiła''
*1985 – IX Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalkowych w Brunszwiku
**''O Piaście i Popielu''
*1985 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
**''O Piaście i Popielu''
*1988 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
**''Betlejem Polskie''
*1989 – Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''Tymoteusz wśród ptaków'' – nagrody za reżyserię dla [[Luba Zarembińska|Luby Zarembińskiej]], scenografię dla [[Alicja Chodyniecka-Kuberska|Alicji Chodynieckiej-Kuberskiej]], muzykę dla [[Krzysztof Dzierma|Krzysztofa Dziermy]] i nagrody aktorskie: dla [[Dariusz Jakubaszek|Dariusza Jakubaszka]] (za rolę Tymoteusza), dla [[Jaromir Wroniszewski|Jaromira Wroniszewskiego]] (za rolę Lisa), [[Jan Piotrowski|Jana Piotrowskiego]] (za rolę Ojca)
*1990 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
**''Tymoteusz wśród ptaków''
*1991 – Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''Faust''
*1992 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bielsko-Białej
**''Nim zakwitną stokrotki''
*1992 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek w Bratysławie
**''Tymoteusz wśród ptaków''
*1993 – Ogólnopolski Festiwal Widowisk Lalkowych w Opolu
**''Słowik''
*1997 – Festiwal Szekspirowski w Gdańsku
**''Romeo i Julia. Sceny z Szekspira'' – nagroda dla [[Bożena Janik|Bożeny Janik]] za reżyserię
*1999 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla dzieci Bananafish w Tallinie
**''Czarodziejski koncert'' – nagroda za twórczą pracę zespołu
*2000 – VI Międzynarodowy Festiwal Kultury Dziecięcej w Poczdamie
**''Czarodziejski koncert''
*2003 – VII Międzynarodowy Festiwal dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK w Warszawie
**''Dzikie łabędzie'' – nagroda ATEST – Świadectwo Wysokiej Jakości Poziomu Artystycznego
*2003 – XXI Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalek w Opolu
**''Dzikie łabędzie'' – I nagroda za reżyserię dla [[Marcin Jarnuszkiewicz|Marcina Jarnuszkiewicza]], nagrody aktorskie: dla [[Lech Gwit|Lecha Gwita]] (za rolę Najmłodszego), dla [[Anna Kukułowicz|Anny Kukułowicz]] (za rolę Elizy)
*2005 – Festiwal „Brzechwa i inni” w Teatrze „Kubuś” Kielcach
**''Historia Calineczki'' – nagroda główna
*2007 – XXIII Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalkowych w Opolu
**''Igraszki z diabłem'' – nagroda reżyserska dla [[Petr Nosalek|Petra Nosalka]], nagrody aktorskie: dla [[Anna Kukułowicz|Anny Kukułowicz]] (za rolę Królewny Disperandy), dla [[Adam Hajduczeni|Adama Hajduczeni]] (za rolę Pustelnika Scholastyka)
*2008 – Festiwal Teatralny w Teatrze „Kubuś” w Kielcach
**''Chłopcy z placu broni''
*2008 – XII Międzynarodowy Festiwal dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK w Warszawie
**''Chłopcy z placu broni'' – nagroda „Ziarenka” za twórcze odczytanie klasycznej prozy przyznana przez jury dziecięce
*2008 – XV Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Spotkania” w Teatrze „Baj Pomorski” w Toruniu
**''Igraszki z diabłem'' – Nagroda Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego dla najlepszego przedstawienia dla dzieci, przyznana przez jury dziecięce
*2009 – XXII Międzynarodowy Festiwal Teatralny WALIZKA w Łomży
**''Kukuryku na patyku...''
*2009 – VIII Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Katowice – Dzieciom” w Teatrze Ateneum w Katowicach
**''Kukuryku na patyku...''
*2010 – Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Hradec Kralove (Czechy)
**''Igraszki z diabłem''
*2010 – XIV Międzynarodowy Festiwal dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK w Warszawie
**''Od ucha do ucha''
*2010 – XVII Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Spotkania” w Teatrze „Baj Pomorski” w Toruniu
**''Od ucha do ucha''
*2011 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci w Suboticy (Serbia)
**''Tymoteusz wśród ptaków''
*2011 – Festiwal Lalkowy na wyspie Bornholm (Bornholm Puppet Festival)
**''Tymoteusz i Psiuńcio''
Olsztyński Teatr Lalek jest organizatorem przeglądów i festiwali teatralnych:
*[[Tydzień Teatrów Lalkowych „Anima” w Olsztynie|Tygodnia Teatrów Lalkowych „Anima”]]
*[[Studencka Trzydniówka Teatralna w Olsztynie|Studenckiej Trzydniówki Teatralnej]]
*[[Festiwal Halabardy]].
Teatr prowadzi szeroko zakrojoną akcję edukacyjną i popularyzującą teatr, współpracując z nauczycielami i uczniami z Olsztyna i okolic. W ramach współpracy z nauczycielami stworzono Teatralną Radę Nauczycieli, która przygotowuje materiały dydaktyczne i metodyczne pomocne przy omawianiu wystawianych sztuk podczas lekcji języka polskiego. Przy teatrze działa również Szkolna Rada Teatralna, której członkowie uczestniczą w próbach generalnych, przygotowują własne programy artystyczne (prezentowane na deskach teatru) oraz opiniują sztuki znajdujące się w repertuarze. Co rok, w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Teatru, Szkolna Rada Teatralna przyznaje nagrodę dla najlepszego aktora bieżącego sezonu. Młodzież – pod opieką [[Małgorzata Pietrzak|Małgorzaty Pietrzak]] i [[Magdalena Wróblewska|Magdaleny Wróblewskiej]] (nauczycielka Gimnazjum nr 5 w Olsztynie) – uczestniczy także w przygotowaniu „[[Gazeta Teatralna OTL|Gazety Teatralnej OTL]]”.

==Bibliografia==
#''Olsztyński Teatr Lalek 1953-2003''. – Olsztyn : Olsztyński Teatr Lalek, 2003.
#''Teatr Lalek w Olsztynie'' / oprac. graf. Jacek Neugebauer. – Warszawa : Zakład Wydawnictw CZSR, 1981.
#Prusiński, Tadeusz: ''Olsztyński Teatr Lalek'' / Tadeusz Prusiński // W: ''Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka : praca zbiorowa'' / pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006. – S. 411-421.
#''Olsztyński Teatr Lalek''. – Il. // „Olsztyński Informator Kulturalny”. – 1993, nr 12, s. 4-9.

==Przypisy==
<references/>

==Zobacz też==
*[http://www.teatrlalek.olsztyn.pl/ Strona internetowa Olsztyńskiego Teatru Lalek]

[[Category:Teatry]]
[[Category:Olsztyn]]
[[Category:1945-1989]]
[[Category:1990-]]