Tekst źródłowy strony Ołtarz św. Jerzego w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim

[[Image:oltarz jerzy_kaplica_zamek_lidzbark_1.jpg|thumb|right|180px|Stan z 2008 roku. Fot. G. Kumorowicz. 2010 rok.<br>Źródło: ''Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim'', Olsztyn 2010, s. 96.]]

[[Image:oltarz jerzy_kaplica_zamek_lidzbark_3.jpg|thumb|right|180px|Personifikacja Wiary (po konserwacji). Fot. G. Kumorowicz. 2010 rok.<br>Źródło: ''Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim'', Olsztyn 2010, s. 60.]]
[[Image:oltarz jerzy_kaplica_zamek_lidzbark_2.jpg|thumb|left|200px| Fot. Anton Ulbrich. 1904/1909 rok.<br>Źródło: ''Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji'', Warszawa IS PAN, 2006, nr 056652.]]
[[Image:oltarz jerzy_kaplica_zamek_lidzbark_4.jpg|thumb|right|180px|Obraz „Św. Jerzy przed cesarzem Dioklecjanem”. Fot. G. Kumorowicz.<br>Źródło: ''Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim'', Olsztyn 2010, s. 64.]]

XVIII-wieczny zabytek sztuki sakralnej stanowiący element wyposażenia [[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim|kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim]].

==Historia==
Barokowy ołtarz boczny prawy pod wezwaniem św. Jerzego pochodzi z 1753 roku. Rokokowa nastawa zamówiona została już w 1752. Po pozłoceniu jej rok później trafiła do kaplicy, podobnie jak [[Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim|ołtarz Świętego Krzyża]].<ref> W inwentarzach kaplicy zamkowej z 1711 i 1724 roku wymienia się trzy ołtarze, główny nazywany „dawnym” oraz boczne, wszystkie tzw. czarne.</ref>Stanowi on element barokowego wystroju kaplicy z lat 1751-1756, ufundowanego przez biskupa warmińskiego [[ewim:Andrzej Stanisław Grabowski|Andrzeja Stanisława Grabowskiego]]. W ołtarzu znajduje się oryginalny obraz z lat 40-tych XVIII wieku „Święty Jerzy przed namiestnikiem rzymskim” („Święty Jerzy przed cesarzem Dioklecjanem”). W inwentarzu z 1797 roku obraz wymieniany był jako widniejący w ołtarzu bocznym, gdzie pozostawał do lat 70-tych XX wieku. Po zakończeniu prac konserwatorskich wnętrza kaplicy, prawdopodobnie w 1973 roku przeniesiony został do ołtarza głównego. Zajął miejsce rzekomo zaginionego obrazu „Mistyczne zaślubiny Katarzyny Aleksandryjskiej”. W 2008 roku poddany został konserwacji i wrócił do prawego ołtarza.

==Opis==
Ołtarz usytuowany jest przy południowej ścianie kaplicy (po jej prawej stronie z oknami). Jego wymiary to: 535 x 430 cm, rozmiary mensy (cokołu pod nastawą) – 85 cm. Nastawa wykonana jest z drewna liściastego, pokrytego jasnokremową monochromią. Na nią nałożone zostały rzeźbione i złocone ornamenty w stylu rocaille i figury alegoryczne. W ołtarzu znajduje się cenny obraz „Święty Jerzy przed namiestnikiem rzymskim”, który jako jedyny oryginalny zachował się z wyposażenia kaplicy. Obraz ma wymiary 228 x 140 cm.

==Charakterystyka==
Ołtarz ma formę rozbudowanych form snycerskich, szeroko rozstawionych, o nieregularnym kształcie. W obudowę ołtarzową wstawiono ramy właściwe obrazu. W dolnej części jest ona szeroka, oparta na wolutach, od góry zwieńczona obłokami w otoczeniu promienistej glorii. Dekorują ja główki uskrzydlonych aniołków. Zdobienie jasnokremowego ołtarza dopełniają pozłacane figury alegoryczne siedzące na ślimacznicach – personifikacje Wiary (fides) i Nadziei (Spes).  Wyjątkowym elementem ołtarza jest umieszczone w ołtarzowej płycinie oryginalne antependium, czyli ozdobna zasłona z haftowanej tkaniny naciągniętej na ramę i ozdobiona dziewięcioma aplikacjami (z denek panieńskich czepców warmińskich). Nastawę ołtarza i dekoracje wykonał twórca z [[ewim:Franknowo| Franknowa]]. Być może z tego samego warsztatu pochodzą rzeźby ołtarzowe, jednak prezentują wyraźnie słabszy poziom. <br>
Znajdujący się w ołtarzu obraz „Święty Jerzy przed namiestnikiem rzymskim” przez pewien czas pełnił funkcje reprezentatywną w ołtarzu głównym, zasłaniając jednocześnie do połowy zamurowane gotyckie wysokie okno. Wybór św. Jerzego, patrona potrzebujących, do ołtarza głównego wiązało się ze zmianami na zamku (funkcja sierocińca i domu opieki w latach 1857-1860) oraz rolą opiekuńczą biskupów warmińskich. Autor obrazu pozostaje nieznany. Dzieło przedstawia św. Jerzego w stroju legionisty przed cesarzem Dioklecjanem, siedzącym na tronie w wieńcu laurowym na głowie. Zakłada się, że jest to praca oryginalna, nie wzorowana na żadnych rycinach, stanowiąca wzór dla innych artystów, w tym [[ewim:Józef Korzeniewski|Józefa Korzeniewskiego]] (dotychczas uważanego z autora obrazu). Według najnowszych badań malarzem, który stworzył obraz jest jest artysta włoski, lub wykształcony w Italii. Dzieło zostało najprawdopodobniej przywiezione z Włoch. 

==Zobacz też==
*[[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
*[[Zamek w Lidzbarku Warmińskim|Zamek w Lidzbarku Warmińskim]]
*[[ewim:Henryk III Sorbom|Henryk III Sorbom]]
*[[ewim:Adam Stanisław Grabowski|Adam Stanisław Grabowski]]
*[[ewim:Józef Korzeniewski|Józef Korzeniewski]]
*[[ewim:Michał Stefan Radziejowski|Michał Stefan Radziejowski]]
*[[ewim:Jan Jerzy Plersch|Jan Jerzy Plersch]]
*[[Ołtarz św. Katarzyny Aleksandryjskiej w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
*[[Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
*[[Freski z kaplicy na Zamku w Lidzbarku Warmińskim]]

==Przypisy==
<references/>

==Bibliografia==
#''Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Dzieje - Architektura - Fundacje artystyczne - Konserwacja i restauracja'' / pod red. Andrzeja Rzempołucha. - Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur, 2010. – S. 49-64.
#Radtke, Edward: ''Rezydencja Lidzbarska biskupów warmińskich'' / Edward Radtke. - Olsztyn : OBN, 2010. – S. 138.

[[Category:Rzemiosło artystyczne]]
[[Category:Rzeźba]]
[[Category:Malarstwo]]
[[Category:Ołtarze]]
[[Category:Historia kultury]]
[[Category:Powiat lidzbarski]] 
[[Category:Lidzbark Warmiński]]
[[Category:1701-1800]]