Tekst źródłowy strony Maria Zientara-Malewska

[[Image:Zientara-Malewska1.jpg|thumb|right|300px|Maria Zientara-Malewska 1977 r.<br>Źródło: Ze zbiorów dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie]]

(1894-1984) - poetka i prozaik, publicystka, nauczycielka, zbieraczka folkloru warmińskiego

==Biografia==
Urodziła się  4 września 1894 r. w [[ewim:Brąswałd|Brąswałdzie]]. Ukończyła szkołę w Brąswałdzie, następnie była słuchaczką lekcji języka polskiego u ks. [[ewim:Walenty Barczewski|Walentego Barczewskiego]]. Skończyła kurs dla pomocniczych sił nauczycielskich w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]] oraz Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Krakowie (1926). Pracowała w [[ewim:Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne an Warmii|Polsko-Katolickim Towarzystwie Szkolnym na Warmii]], organizowała przedszkola w [[ewim:Gietrzwałd|Gietrzwałdzie]], [[ewim:Unieszewo|Unieszewie]], [[ewim:Nowa Kaletka|Nowej Kaletce]] i [[ewim:Chaberkowo|Chaberkowie]]. Była nauczycielką [[ewim:Katolicka Szkoła Polska w Chaberkowie|szkoły polskiej w Chaberkowie]] i [[ewim:Wielki Buczek|Wielkim Buczku]]. W 1931 roku zdała egzamin kwalifikacyjny jako nauczycielka, następnie pracowała w Berlinie w Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech a od 1933 roku została nauczycielką szkół polskich w Złotowie (1933-1935) oraz Nowym Kramsku (1935-1939). We wrześniu 1939 roku została aresztowana i uwięziona w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück (numer 2171); zwolniona przebywała do końca wojny pod nadzorem policji w [[ewim:Brąswałd|Brąswałdzie]]. Od 1945 roku pracowała w Wydziale Oświaty Pełnomocnika Rządu RP na [[ewim:Okręg Mazurski|Okręg Mazurski]]. W 1947 roku wzięła ślub kościelny, (potwierdzony w Urzędzie Stanu Cywilnego w 1948 roku) z Ottonem Malewskim (zm. 23 IV 1951). Zaczęła używać nazwiska Zientara-Malewska. W 1950 roku zwolniona z pracy w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Olsztynie. Zajęła się zbieraniem warmińskiego folkloru oraz w 1952 roku nawiązała długoletnią współpracę z dodatkiem „Słowa Powszechnego” – „[[Słowo na Warmii i Mazurach]]”. Zmarła 2 października 1984 roku w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]]. 

==Działalność==
Działaczka [[ewim:Towarzystwo Kobiet Polskich na Warmii|Towarzystwa Kobiet Polskich na Warmii]] i [[ewim:Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich|Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich]] oraz [[ewim:Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmii|Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię]]. Brała udział w Kongresie Polaków w Berlinie w 1938 roku. W 1945 roku weszła w skład [[ewim:Okręgowy Polski Komitet Narodowościowy w Olsztynie|Okręgowego Polskiego Komitetu Narodowościowego w Olsztynie]], w 1946 została członkiem i następnie przewodniczącą Sekcji Kobiet Wojewódzkiego Zarządu [[ewim:Polskie Stronnictwo Ludowe na Warmii i Mazurach|PSL]] oraz członkiem [[ewim:Instytut Mazurski w Olsztynie|Instytutu Mazurskiego w Olsztynie]]. Była członkiem Wojewódzkiego i Ogólnopolskiego Komitetu [[ewim:Front Jedności Narodu na Warmii i Mazurach|Frontu Jedności Narodu]]. Występowała z zespołem „[[Żywe słowo]]”, była kierownikiem literackim [[Zespół Pieśni i Tańca "Olsztyn|Zespołu Pieśni i Tańca „Olsztyn”]]. Brała udział w licznych spotkaniach autorskich w Olsztynie i kraju. 

==Twórczość==
Debiutowała 4 grudnia 1920 utworem ''Pory roku'' w „[[Gazeta Olsztyńska|Gazecie Olsztyńskiej]]”. Publikowała wiersze i artykuły w prasie polskiej. Po 1945 roku m.in. w „[[Wiadomości Mazurskie|Wiadomościach Mazurskich]]”, „[[Życie Olsztyńskie|Życiu Olsztyńskim]]”, oraz „[[Głos Olsztyński|Głosie Olsztyńskim]]” i „[[Słowo na Warmii i Mazurach|Słowie na Warmii i Mazurach]]”. 14 XII 1952 roku przyjęta do [[Związek Literatów Polskich|Związku Literatów Polskich]]. W 1953 roku wiersze M. Zientary-Malewskiej ukazały się w zbiorze ''[[Poezje Warmii i Mazur]]''. Debiutem książkowym był zbiór szkiców i reportaży  ''[[Rośnie do słońca]]'' (wspólnie z [[Wanda Pieńkowska|Wandą Pieńkowską]]). W swojej twórczości M. Zientara-Malewska zajmowała się wydarzeniami historycznymi nieraz zbeletryzowanymi w formie opowiadań, baśni lub legend n.p. ''[[Legendy dwóch rzek]]'' (1955), ''[[Baśnie znad Łyny]]'' (1970), ''[[O różnych kłobukach, skarbach i zaklętych zamkach]]'' (2008) oraz folklorem Warmii. Głównym tematem jej zainteresowań była problematyka warmińska. Publikowała wiersze o tematyce religijnej. Wiele wierszy napisała w gwarze warmińskiej. Opublikowała 21 książek oraz pieśni: ''Kolęda warmijska'' z muzyką Feliksa Nowowiejskiego (Poznań 1934) oraz ''Kołysanka warmińska'' z muzyką Romualda Twardowskiego (Warszawa 1978). Opublikowała wspomnienia: ''[[Śladami twardej drogi]]'' (1966), ''[[Wspomnienia nauczycielki spod znaku Rodła]]'' (1985).

==Galeria zdjęć==
<gallery widths=200px heights=200px perrow=5>
File:Zientara-Malewska2.jpg|Maria Zientarówna 1924 r. w Krakowie<br>Źródło: Ze zbiorów dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie
File:zientara pismo.jpg|Pismo hitlerowskiego Związku Niemieckiego Wschodu zalecające dyrektorowi szkoły w Brąswałdzie inwigilację Marii Zientary, 1937 r.<br>Źródło: Zbiory WBP w Olsztynie. Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]
File:Dzialacze bierut.jpg|Od lewej: [[Alojzy Śliwa]], Prezydent Bolesław Bierut, Maria Zientara-Malewska, [[Michał Lengowski]], Premier Józef Cyrankiewicz, nieznana osoba, 1948 r.<br>Źródło: Zbiory Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. <br> Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]
File:Mzmalewska.jpg|Maria Zientara-Malewska w rozmowie z [[Andrzej Cieślak|Andrzejem Cieślakiem]] podczas kiermaszu [[Dni Olsztyna 1975|Dni Olsztyna w 1975 r.]] <br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:Dla mego ludu.jpg|Okładka książki "Dla mego ludu śpiewać chcę" z 1983 r. <br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]
File:Zientara list.jpg|List [[Feliks Nowowiejski|Feliksa Nowowiejskiego]] do Marii Zientary-Malewskiej (1 sierpnia 1933). Kompozytor ułożył kolendę warmińską do słów poetki.<br>Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]
File:Zientara pom.jpg|Maria Zientara-Malewska (siedzi) w Parku Jakubowym podczas odsłonięcia [[Pomnik_Bohater%C3%B3w_Walki_o_Wyzwolenie_Narodowe_i_Spo%C5%82eczne_Warmii_i_Mazur|Pomnika "Bohaterom Walki o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne Warmii i Mazur]] (1972)<br>Fot. JerzyK.<br>Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]
File:Zientara zapr.jpg|Zaproszenie na promocję książki "Baśnie i legendy warmińskie"<br>Zdjęcie nadesłał [[Andrzej Cieślak]]
</gallery>

==Nagrody i odznaczenia==
*Złoty Krzyż Zasługi i Medal X PRL (1955) 
*II nagroda za utwór ''Ziemia Warmińska'' i III nagroda za ''Hymn Warmiński'' w konkursie literackim Prezydium WRN (1956)
*Wojewódzka nagroda literacka (1956) 
*II nagroda w konkursie literacko-muzycznym z okazji 100-lecia urodzin Michała Kajki (1958) 
*Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959) 
*Honorowa Odznaka Zasłużony dla Warmii i Mazur (1960) 
*Wojewódzka nagroda literacka (1960, po raz drugi) 
*Wyróżnienie za widowisko regionalne ''Wesele warmińskie'' w konkursie TRZZ i Zarządu Głównego ZLP (1960) 
*Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka (1960) 
*Nagroda Ministra Kultury i Sztuki z okazji 40-lecia pracy literackiej (1961) 
*Odznaka Honorowa Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie (1961) 
*Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka dla zespołu redakcyjnego „[[Słowo na Warmii i Mazurach|Słowa na Warmii i Mazurach]]” (1962) 
*Wyróżnienie na Ogólnopolskim Festiwalu Poezji w Łodzi (1963) 
*2 miejsce w konkursie [[Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie|Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie]] „Ulubiona książka 20-lecia” za książkę ''[[Warmio moja miła]]'' (1964) 
*Wyróżnienie w konkursie TRZZ za ''Moje wspomnienia związane z działalnością społeczno-polityczną na Ziemiach Zachodnich i Północnych'' (1964) 
*Godność członka honorowego Towarzystwa Kultury Języka (1971) 
*Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1971) 
*Medal Komisji Edukacji Narodowej (1972)
*Nagroda miesięcznika „[[Warmia i Mazury]]” (1972) 
*Order Budowniczych Polski Ludowej (1972) 
*[[Regionalna Nagroda im. Michała Lengowskiego]] (1974)
*wpis do Księgi Zasłużonych Obywateli Olsztyna (1974, 
*Medal Papieski „Pro Ecclesia et Pontifice” (1980) 
*Medal za zasługi dla „[[Gazeta Olsztyńska|Gazety Olsztyńskiej]]” (1984) 
*[[Medal Rodła]] przyznany pośmiertnie (1986) 
*Tytuł „Olsztynianki XX wieku” w plebiscycie zorganizowanym przez „Gazetę Wyborczą” i [[Polskie Radio Olsztyn|Radio Olsztyn]] (2001).

==Filmy==
Sylwetka poetki zaprezentowana została w filmach dokumentalnych: 
*''Maria Zientara-Malewska'' (Program Literacki Naczelnej Redakcji Publicystyki Kulturalnej w cyklu ''Portrety warmińskich poetów'' - 1976)&nbsp;
*''Buduję rymy z prostych słów'' M. Kubery (Wytwórnia Filmów Oświatowych - 1983)&nbsp;
*''Śladami twardej drogi'' [[Edward Sulikowski|E. Sulikowskiego]] ([[Amatorski Klub Filmowy „Grunwald” w Olsztynie]] - 1984). 

==Upamiętnienie==
Od 1985 r. w [[ewim:Lidzbark Warmiński|Lidzbarku Warmińskim]] organizowane są [[Konkurs Krasomówczy im. Marii Zientary-Malewskiej|Konkursy Krasomówcze im. Marii Zientary-Malewskiej]] oraz prowadzone są [[Spotkania z Poezją Religijną im. Marii Zientary-Malewskiej]]. Od 1987 r. Oddział [[Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze|Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego "Pojezierze"]] w Brąswałdzie oraz [[Gminny Ośrodek Kultury w Dywitach]] organizują Konkursy Poezji Marii Zientary-Malewskiej. 16.10.1989 r. odsłonięto tablicę pamiątkową w Brąswałdzie. W budynku starej szkoły podstawowej utworzono (1994) [[Izba Pamięci Marii Zientary-Malewskiej|Izbę Pamięci Marii Zientary-Malewskiej]]. W 1994 roku ulicę w Olsztynie przy której wiele lat mieszkała nazwano Jej imieniem. Utworzono [[ewim:Szlak im. Marii Zientary-Malewskiej: Olsztyn - Brąswałd|szlak turystyczny pieszy Marii Zientary-Malewskiej]]. Liczne szkoły oraz ulice wielu miast noszą imię M.Zientary-Malewskiej.

==Bibliografia==
#''Czytaliśmy sercem&nbsp;: wspomnienia o Marii Zientarze-Malewskiej'' / wstęp i oprac. Jan Chłosta. – Olsztyn&nbsp;: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, 1994. 
#M.K.-K.: ''Zientara-Malewska Maria'' / M.K.-K. // W: ''Współcześni polscy pisarze i badacze literatury&nbsp;: słownik biobibliograficzny. T. 9, W-Z'' / oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachorowskiej i Alicji Szałagan. – Warszawa&nbsp;: WSiP, 2004. – Bibliogr. przy hasłach. - S. 476-479.
#''Maria Zientara-Malewska (1894-1984)&nbsp;: życie i twórczość&nbsp;: bibliografia'' / [oprac. Zespół Janina Kępista et al.]&nbsp;; red. Zofia Smołucha [et al.]&nbsp;; Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Tadeusza Kotarbińskiego w Olsztynie. – Olsztyn&nbsp;: PBW , 1995.
#''Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988&nbsp;: praca zbiorowa'' / pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn&nbsp;: Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. – Bibliogr. przy hasłach. – S. 108-112.
#Sawicka, Hanna: ''Maria Zientara-Malewska&nbsp;: zarys monograficzny życia i twórczości'' / Hanna Sawicka. – Wyd. 2 uzup. i poszerz. – Olsztyn&nbsp;: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, 1988.

== Zobacz też ==
*Strona internetowa http://zientaramalewska.pl/
*Strona Szlaku Świętej Warmii o Marii Zientarze-Malewskiej: https://szlakswietejwarmii.pl/maria-zientara-malewskapoetessa-swietej-warmii/
[[Category:Wielkie postaci Warmii i Mazur|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Działacze społeczni|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Pisarze i poeci|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Organizatorzy i animatorzy kultury|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Badacze historii i kultury|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Dziennikarze i publicyści|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Literatura|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Historia kultury|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Prusy Wschodnie|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Olsztyn|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Powiat olsztyński|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Dywity (gmina wiejska)|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:Nauczyciele i dyrektorzy placówek oświatowych|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:1919-1944|Zientara-Malewska,Maria]]
[[Category:1945-1989|Zientara-Malewska,Maria]]