Tekst źródłowy strony Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach

[[Image: kosciol_trojcy_juchy_1a.jpg|thumb|right|200px|Fot. Mieczysław Kalski]]
[[Image: kosciol_trojcy_juchy_2a.jpg|thumb|right|200px|Fot. Mieczysław Kalski]]

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIX wieku. 

==Lokalizacja==
Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Stare Juchy |Stare Juchy]] (niem. Neu Jucha). Wieś położona jest w [[ewim:Powiat ełcki| powiecie ełckim]]. 

==Historia== 
Parafia w tej miejscowości została erygowana przez biskupa [[ewim:Mikołaj Tungen |Mikołaja Tungena]] już w 1487 roku. Nie zachowały się jednak informacje na temat ówczesnego kościoła. Wiadomo jednakże, że został wzniesiony przez 1586 rokiem (z tego roku pochodzi kruchta północna. W latach 1885-1886 została wystawiona nowa świątynia, obecnie istniejąca. Od czasów reformacji do zakończenia II wojny światowej kościół znajdował się w posiadaniu ewangelików. Po 1945 roku przejęli go katolicy. Parafię rzymskokatolicką powołano tu w 1962 roku. W 1987 roku prawą kruchtę przerobiono na kaplicę ku czci Matki Boskiej Częstochowskiej. 

==Opis==
Jest to kościół orientowany, trójnawowy, wzniesiony w stylu neogotyckim na planie prostokąta (o wymiarach: 38 m długości i 17 m szerokości). Fundamenty kościoła założono z granitowych głazów spajanych zaprawą wapienną, mury zaś w partiach dolnych z kamienia granitowego, a w partiach wyższych z kamieni i cegły. Od zachodu do korpusu nawowego przylega trzykondygnacyjna, kamienna, otynkowana wieża, o masywnej budowie (grubość murów do 1,5 m). Wzniesiono ją na rzucie kwadratu, a w górnych częściach nadano jej kształt ostrosłupa, zwieńczonego blaszanym okrągłym daszkiem, z osadzoną na nim chorągiewką, wysokim żelaznym krzyżem oraz kulą. Namiotowy dach wieży pokryty został, tak jak cały budynek kościelny, dachówką. Poszczególne kondygnacje wieży oddzielono na zewnątrz pasami i ozdobiono płyciznami zakończonymi ostrołukowo oraz blendami. W dolnej części znajduje się kruchta ze skromnym portalem. Korpus kościoła pokryty jest wysokim dwuspadowym dachem z owalnymi okienkami. Szczytową ścianę płaską zajmuje górna trójkątna część wypełniona ostrołukowymi gotyckimi lizenami, a od spodu pasem, na którym w prostokątnej części znajdują się dwa okna. Z prawej i lewej strony budowli znajdują się małe kruchty wiodące do wnętrza nawy, a przy szczytowej ścianie zakrystia, skąd prowadzi wejście do głównego ołtarza. Sklepienie w nawie głównej jest beczkowate, w nawach bocznych – płaskie. Drewniany strop podtrzymują dwa rzędy (po 12) drewnianych słupów (po dawnych emporach). Teren kościelny ogrodzony został kamiennym murkiem z żelazną bramą główną oraz dwoma mniejszymi. 

==Wyposażenie==
Ustawiony w prezbiterium ołtarz główny pochodzi z 1591 roku. Ma on formę tryptyku, a w jego centrum znajduje się krucyfiks oraz obraz olejny przedstawiający Ostatnią Wieczerzę i Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym. Po bokach ołtarza umieszczono cztery kobiece postacie, przedstawiające cnoty, a na skrzydłach – sceny z życia Chrystusa. W 1989 r. ołtarz ten został podwyższony i postawiony na artystycznie wykonanej podstawie z drzewa modrzewiowego. Dwa drewniane polichromowane ołtarze boczne: Matki Boskiej Ostrobramskiej i św. Józefa, są współczesne i zostały wykonane w 1958 roku. Ołtarze te są stylowo zbliżone do głównego. Barokowa, ośmioboczna ambona pochodzi z 1574 roku. Na jej bramce wymalowano postać św. Pawła, a na koronie umieszczono polichromowanego pelikana karmiącego swe pisklęta. Ściany ambony wypełniają namalowane farbą olejną postacie Ewangelistów. Pomiędzy ołtarzem głównym a lewym ołtarzem bocznym znajduje się stara drewniana chrzcielnica, natomiast nad prezbiterium, na belce – figury z XIX wieku. Kościelne organy zostały zbudowane w 1772 roku w pracowni [[ewim:J. C. Angemg |J. C. Angemga]], a ozdoby na nich wykonano w 1775 roku. Na początku lat 90-tych przeprowadzono ich renowację i poświęcono 22 sierpnia 1993 roku. W kruchcie wieżowej umieszczona została polichromowana, drewniana rzeźba na postumencie z kropielnicą - „Golgota”. (Ukrzyżowany Jezus, obok stoją Matka Boska i św. Jan Apostoł i Ewangelista). W wieży znajduje się dzwon odlany w 1647 roku.

==Ciekawostki==
Na terenie wsi znajduje się ogromny [[ewim:Głaz narzutowy w Starych Juchach|głaz narzutowy]] zwany też "Kamieniem Ofiarnym" (z niem. "Opferstein"). Kamień owiany jest licznymi legendami. Wedle przekazów ludowych kościół ten został zbudowany celowo w miejscu, przez które biegła nadrzeczna droga prowadząca do monolitu. Świątynia miała powstrzymać pielgrzymki chrześcijan ciągnące do pogańskiego uroczyska z ofiarnym kamieniem.

==Zobacz też==
*[[ewim:Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach|Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach]]
*[[ewim:Mikołaj Tungen |Mikołaj Tungen]]

==Bibliografia==
#Guzewicz, Wojciech: ''Kościoły i parafie Ziemi Ełckiej'' / Wojciech Guzewicz. – Ełk : Wydawnictwo Diecezjalne Adalbertinum, 2008. – S. 155-159.
#Rzempołuch, Andrzej: ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'' / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 46. 

==Linki==
*''Historia parafii Stare Juchy'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.starejuchy.pl/parafia/ www.starejuchy.pl] [dostęp 09.12.2013 r.]


[[Category:Kościoły i kaplice]]
[[Category:Powiat ełcki]]
[[Category:Stare Juchy (gmina wiejska)]]
[[Category:1801-1918]]