Tekst źródłowy strony Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie

[[Image: Orzechowo. Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny.jpg|thumb|right|250px| Fot. J. Gerszberg rok 2020]]
[[Image: kosciol_npnmp_orzechowo_1a.jpg|thumb|right|250px| Fot. Mieczysław Kalski ]]
[[Image: kosciol_npnmp_orzechowo_2a.jpg|thumb|right|250px| Fot. Mieczysław Kalski]]

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XVIII wieku. 

==Lokalizacja==
Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Orzechowo|Orzechowo]] (niem. Noβberg). Wieś położona jest w [[ewim:Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska) |gminie Dobre Miasto]], w [[ewim:Powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]]. 

==Historia==
Pierwsza wzmianka na temat uposażenia świątyni w Orzechowie pochodzi z dekretu lokacyjnego wsi, wydanego w 1362 roku. W dniu 24 września 1580 roku jej konsekracji ku czci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, dokonał biskup [[Marcin Kromer|Marcin Kromer]]. Obecny kościół wzniesiono na początku XVIII wieku. W 1716 roku konsekrował go biskup [[ewim:Teodor Potocki |Teodor Potocki]]. Z zachowanych informacji wynika , że około 1846 roku przeprowadzono remont wieży. 

==Opis==
Jest to kościół orientowany, zbudowany na planie prostokąta. Wzniesiono go z cegły, na kamiennym cokole. Od wschodu znajduje się znacznie węższe, wielobocznie zamknięte prezbiterium, a od zachodu wieża frontowa z uskokowym portalem. Do wysokości murów korpusu wieża jest murowana. Górna jej część jest drewniana i zwieńczona ośmioboczną izbicą na wspornikach, z ozdobnie wyrzynanymi u dołu deskami i parami okienek. Pokryty blachą hełm wieży ma kształt dzwonu i zwieńczony jest chorągiewką, na której widnieje data „1846”. Wnętrze nawy zostało optycznie podzielone na trzy części drewnianymi słupami, wspierającymi pozorne sklepienie w środku i stropy płaskie po bokach. 

==Wyposażenie==
Wystrój i wyposażenie wnętrza jest głównie barokowe i pochodzi z XVIII wieku. Ołtarz główny wykonano około 1720 roku. Znajdują się w nim rzeźby św. Piotra i Pawła oraz nowsze obrazy. Z tego samego okresu pochodzi ambona, chór muzyczny i prospekt organowy. W kościele znajduje się granitowa kropielnica, prawdopodobnie średniowieczna, a także umieszczony nad łukiem tęczowym – rokokowy krucyfiks z drugiej połowy XVIII wieku. Jest tam także szereg cennych zabytków sztuki złotniczej, w tym m.in.:
*[[Monstrancja z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|monstrancja]] z około 1640 roku, wykonana przez złotnika dobromiejskiego [[ewim:Jakub Lettau |Jakuba Lettau]], 
*pacyfikał z 1610 roku, 
*[[Kielich z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|kielich z rytym herbem Hozjuszów]] z przełomu XVI i XVII wieku, 
*puszka srebrna z XVII wieku, 
*kadzielnica i łódka rokokowe, taca i ampułki mszalne barokowe oraz lampa wieczna z około 1740 roku, wykonane w pracowni złotnika olsztyńskiego [[ewim:Jan Geese |Jana Geese]].
Z tego kościoła pochodzi także [[Kielich biskupa Sorboma z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|kielich biskupa Sorboma]], cenny zabytek z 1379 roku.

==Ciekawostki==
*Do 1945 roku w kościele tym znajdował się gotycki kielich z 1379 roku – najstarszy tego typu zabytek na Warmii.

==Zobacz też==
*[[ewim:Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Orzechowie|Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Orzechowie]]
*[[Monstrancja z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|Monstrancja z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie]]
*[[Kielich z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|Kielich z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie]]
*[[Kielich biskupa Sorboma z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie|Kielich biskupa Sorboma z kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Orzechowie]]
*[[Marcin Kromer]]
*[[ewim:Teodor Potocki |Teodor Potocki]]
*[[ewim:Jakub Lettau |Jakub Lettau]]
*[[ewim:Jan Geese |Jan Geese]]

==Bibliografia==
#Chrzanowski, Tadeusz: ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'' / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 125. 
#''Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej''. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 143-144. 
#Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II: Ilustrowany katalog zachowanych dzieł''. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. - S. 83-84. 

==Linki==
*''Orzechowo: barokowy kościół z XVIII wieku'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://mojemazury.pl/79592,Orzechowo-barokowy-kosciol-z-XVIII-wieku.html#axzz2kKI0dcAZ www.mojemazury.pl] [dostęp 13.11.2013 r.] 


[[Category:Kościoły i kaplice]]

[[Category:Powiat olsztyński]] 
[[Category:Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)]]
[[Category:1701-1800]]