Tekst źródłowy strony Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Morągu

[[image:kosc morag.jpg|thumb|right|290px|Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Moragkosciolspiotra.JPG Wikimedia Commons]]]
Zabytek architektury sakralnej z pierwszej połowy XIV wieku. 

==Lokalizacja==
Kościół został wzniesiony na terenie [[ewim:Morąg |Morąga]], w południowo-zachodnim narożniku starego miasta, niedaleko [[Zamek w Morągu |zamku]] (obecna ulica Herdera). 

==Historia==
Pierwszą ceglaną świątynię w stylu gotyckim, o wielkości obecnej nawy głównej, wybudowano w latach 1305-1312. W latach czterdziestych XIV wieku dobudowano do niej prezbiterium oraz wieżę mieszczącą w przyziemu zakrystię. Pod koniec XIV wieku powiększono korpus z nawą. Ściany wieży były w tym czasie zwieńczone blankowaniem. Po 1505 roku mistrz Matz z Gdańska zasklepił nawy boczne sklepieniem kryształowym. Około 1550 roku wybudowano w nawach bocznych drewniane empory (rozebrane po II wojnie światowej). W 1807 roku dobudowano od strony południowej kaplicę Matki Boskiej. W 1856 roku, w trakcie remontu, wymieniono konstrukcję dachu oraz stolarkę drzwiową i okienną, z kolei w 1895 roku w nawie głównej rozebrano płaski deskowany sufit i zastąpiono pozornym gipsowym sklepieniem gwiaździstym. Pierwszymi użytkownikami świątyni byli katolicy, po 1525 roku korzystali z niej ewangelicy, a po II wojnie światowej ponownie stała się własnością katolików. W 1948 roku, podczas remontu, w kościele odkryto freski i poddano je konserwacji. Kościół należy do [[ewim:Parafia pw. św. Józefa w Morągu|parafii pw. św. Józefa w Morągu]]. 

==Opis==
Kościół określa się mianem pseudobazyliki. Jest to budowla trójnawowa i trójprzęsłowa, wzniesiona z cegły na planie prostokąta. Jej cechą charakterystyczną jest to, że w nawie głównej nie ma okien. Do bryły kościoła przylega ośmioboczne prezbiterium, a także wieża wzniesiona na planie kwadratu (o wysokości 35 m), w najwyższej kondygnacji, wydzielonej tynkowaną opaską, rozszerzająca się ku górze. Szczyt wieży zwieńczono sterczynami i nakryto dachem siodłowym z dachówki. Do wieży przylega kruchta. Ściany boczne korpusu wzmacniają przypory zakończone wieżyczkami. W połowie wysokości ścian znajduje się gzyms profilowanej cegły, a wyżej, tynkowana opaska. Otwory okienne zamknięte zostały łukiem ostrym. We wnętrzu, nawy boczne oddzielono od głównej czterema filarami i przykryto sklepieniami kryształowymi. W prezbiterium zastosowano sklepienia gwiaździste. 

==Wyposażenie==
W kościele zachowały się liczne elementy zabytkowego wyposażenia. Drewniany, barokowy [[Ołtarz główny w kościele pw. św. Piotra i Pawła w Morągu |ołtarz główny]] pochodzi z około 1690 roku i jest dziełem snycerza z Norymbergii Gellerta. Artysta wykonał też baptysterium (około 1680 roku), z którego ocalały w kościele trzy ścianki, przerobione po 1945 roku na ławy przyścienne. Przedstawiono na nich sceny Przejścia Izraelitów przez Morze Czerwone, Arki Noego i Oczyszczenia Naamana w Jordanie. Obok ołtarza głównego zachowało się kilka płyt nagrobnych, a wśród nich najcenniejsze [[ewim:Piotr Dohna |Piotra Dohny]] (zm. w 1553 roku) i jego żony, Katarzyny z Czemów (zm. w 1558 roku). Jednym z najcenniejszych zabytków jest ponad trzymetrowy krucyfiks, umieszczony na ścianie prezbiterium, datowany na drugą połowę XIV wieku. Na ścianach prezbiterium zachowały się także gotyckie malowidła figuralne o tematyce religijnej, z końca XV wieku. Wśród innych ważnych zabytków wymienia się m.in.:
*późnobarokową ambonę, z końca XVII wieku, 
*prospekt organowy z 1705 roku, wykonany przez organmistrza z Morąga, [[ewim:Mateusz Obuch |Mateusza Obucha]],
*umieszczone na filarze w nawie głównej: figurę Madonny z okresu manieryzmu oraz rzeźbę przedstawiającą postać kobiecą z połowy XVII wieku,
*żyrandole: ośmioramienny barokowy z 1604 roku i sześcioramienny z końca XIX wieku,
*gotyckie misy chrzcielne.

==Ciekawostki==
*Kościół ocalał jako jedyna budowla z pożaru miasta w 1414 roku. Również w 1697 roku pożar miasta nie dotknął świątyni.
*W styczniu 1807 roku francuscy żołnierze wykorzystywali kościół na magazyn solny i wojskowy lazaret. 
	
==Zobacz też==
*[[Zamek w Morągu]]
*[[ewim:Parafia pw. św. Józefa w Morągu|parafia pw. św. Józefa w Morągu]]
*[[ewim:Piotr Dohna |Piotr Dohna]]
*[[ewim:Mateusz Obuch |Mateusz Obuch]]
*[[Ołtarz główny w kościele pw. św. Piotra i Pawła w Morągu]]

==Bibliografia==
#Baroś, Magdalena: ''Osobliwości Morąga Anno 1725'' / Magdalena Bartoś // "Okolice Ostródy". – 2010, nr 2, s. 85-91. 
#Rzempołuch, Andrzej: ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'' / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 84-85. 
#Rzempołuch, Andrzej: ''Kościoły na Warmii, Mazurach i Powiślu'' / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Wydawnictwo Offer, 1991. – S. 58.

==Linki==
#''Kościół farny p.w. świętych Apostołów Piotra i Pawła w Morągu'', materiał zamieszczony na stronie internetowej, [http://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=38 www.zabytki.mazury.pl] [dostęp 23.10.2013 r.]
#''Kościół św. Piotra i Pawła w Morągu'', materiał zamieszczony na stronie internetowej, [http://mojemazury.pl/58894,Kosciol-sw-Piotra-i-Pawla-w-Moragu.html#axzz2iMoGFE2T www.mojemazury.pl] [dostęp 23.10.2013 r.]


[[Category:Kościoły i kaplice]]

[[Category:Powiat ostródzki]]
[[Category:Morąg (gmina miejsko-wiejska)]]
[[Category:1301-1400]]