Tekst źródłowy strony Kościół pw. św. Anny w Lubawie

[[image:kosc lubawa.jpg|thumb|right|290px|Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Liubava.JPG Wikimedia Commons]]]
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. 


==Lokalizacja==
Kościół został wybudowany na terenie średniowiecznego założenia obronnego [[ewim:Lubawa| Lubawy]] (niem. Löbau), w obrębie murów miejskich (obecna ulica Kościelna). Miasto położone jest w południowo-wschodniej części [[ewim:Powiat iławski|powiatu iławskiego]]. 

==Historia==
Świątynia powstała około 1330 roku. W późniejszym okresie kilkakrotnie była niszczona i o odbudowywana, m.in. po pożarach z 1533 i z 1545 roku. Większe naprawy przeprowadzano też w latach 1612 i 1778. W 1581 roku do kościoła dobudowano od strony południowej kaplicę św. Barbary, ufundowaną przez Magdalenę Mortęską (kaplica Mortęskich). Pod kaplicą mieści się krypta grobowa rodziny Mortęskich. W tym czasie istniała już kaplica Aniołów Stróżów. W 1600 roku dobudowano zakrystię i przebudowano szczyt zachodni. Od początku istnienia kościoła znajduje się tutaj główna [[ewim:Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie| parafia miejska]]. 

==Opis==
Jest to kościół orientowany, jednonawowy, salowy, murowany z cegły w stylu gotyckim. Wzniesiono go na planie prostokąta z usytuowaną po stronie zachodniej kwadratową wieżą. W jej przyziemiu znajduje się kruchta, do której wiedzie portal ostrołukowy. Wieżę podzielono pojedynczymi poziomymi pasami blend i nakryto dachem czterospadowym, zwieńczonym chorągiewkami z herbami biskupów: [[ewim:Stanisław Hozjusz|Stanisława Hozjusza]] i [[ewim:Piotr Kostka|Piotra Kostki]]. Kwadratowa kaplica Mortęskich, z umieszczonymi w ścianach kulistymi otworami okiennymi, nakryta została półkolistą, czarną kopułą. Na drzwiach zakrystii znajduje się herb biskupa [[ewim: Wawrzyniec Gembicki|Wawrzyńca Gembickiego]] wykonany około 1600 roku. Ściany korpusu wzmocnione zostały szkarpami i podzielone oknami ostrołukowymi w obwódkach gzymsowych. Elewacje ozdobiono gzymsem podokapowym i poziomymi pasami blend. Szczyt wschodni, z łagodnymi spływami wolutowymi, udekorowano tynkowanymi wnękami. Nawę zamknięto dachem dwuspadowym krytym dachówką. 

==Wyposażenie==
Kościół posiada bogate wyposażenie wnętrza. Już wizytacja z 1617 roku wymieniła pięć znajdujących się tu ołtarzy: Wielki, św. Krzyża, Ciała Chrystusowego, Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, św. Sebastiana. W późniejszym czasie dwa ostatnie zostały zastąpione przez ołtarze Trójcy Świętej i św. Antoniego. Ołtarz Trójcy Świętej został ufundowany w 1767 roku, zaś św. Antoniego (dziś z wyobrażeniem św. Rodziny) przeniesiono z [[Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lubawie |kościoła pobernardyńskiego]] w 1821 roku. Dzisiejszy ołtarz główny pochodzi z 1723 roku, a w jego centralnym miejscu umieszczono obraz Matki Boskiej Różańcowej z około 1600 roku. W kaplicy Mortęskich znajduje się barokowy ołtarz z figurką patronki Ziemi Lubawskiej – Matki Boskiej Lipskiej. W kościele jest także ambona z pierwszej połowy XVII wieku, XVII-wieczna ława barokowa z herbem Odrowąż, kartusze herbowe biskupów chełmińskich: [[ewim:Piotr Kostka|Piotra Kostki]] herbu Dąbrowa (1574-1595) i [[ewim:Wawrzyniec Gembicki| Wawrzyńca Gembickiego]] herbu Nałęcz (1600-1610) oraz epitafia, m.in.: wojewody pomorskiego, [[ewim: Ludwik Mortęski |Ludwika Mortęskiego]] wykonany po 1625 roku, wojewody malborskiego, [[ewim:Samuel Zeliński |Samuela Zelińskiego]] i jego żony Zofii Mortęskiej z 1629 roku, burmistrza lubawskiego, [[ewim:Jan Chrystian Fabrycjusz| Jana Chrystiana Fabrycjusza]] z 1678 roku.. Są tutaj również cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:
*kociołek na wodę święconą z XV wieku, 
*kielichy: srebrny z lat 1496-1507, srebrny z 1637 roku, srebrny, pozłacany z lat 1668-1710, srebrny, pozłacany z 1700 roku, 
*srebrna taca do ampułek z 1603 roku, 
*monstrancja srebrna, złocona z 1689 roku, 
*relikwiarz srebrny, pozłacany z lat 1681-1693,
*puszka srebrna, pozłacana z lat 1689-1693,
*monstrancja, naczynie na oleje święte i łódka do kadzidła z 1715 roku.
Przy [[ewim:Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie| parafii]] utworzono [[Muzeum Ziemi Lubawskiej]], w którym znajdują się epitafia, obrazy oraz złotnicze wyroby sakralne.

==Ciekawostki==
*O kulcie figury Najświętszej Maryi Panny, znajdującej się w kaplicy Mortęskich, wspomina po raz pierwszy wizytacja przeprowadzona przez biskupa [[ewim:Teodor Potocki|Teodora Andrzeja Potockiego]] w 1706 roku. W XVIII wieku w czasie odpustu przybywało do tego kościoła kilka tysięcy osób z całych [[ewim:Prusy Książęce|Prus Książęcych]].

==Zobacz też==
*[[Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lubawie]]
*[[Muzeum Ziemi Lubawskiej]]
*[[ewim:Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie|Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny w Lubawie]]
*[[ewim:Stanisław Hozjusz|Stanisław Hozjusz]]
*[[ewim:Piotr Kostka|Piotr Kostka]]
*[[ewim:Wawrzyniec Gembicki| Wawrzyniec Gembicki]]
*[[ewim: Ludwik Mortęski |Ludwik Mortęski]]
*[[ewim:Samuel Zeliński |Samuel Zeliński]]
*[[ewim:Jan Chrystian Fabrycjusz| Jan Chrystian Fabrycjusz]]
*[[ewim:Teodor Potocki|Teodor Andrzej Potocki]]

==Bibliografia==
#''Lubawa i okolice'' / red. Jadwiga Gosieniecka. - Toruń : UMK, 1995. – S. 13 i n.
#Niesiobędzki, Wiesław: ''Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego : przewodnik historyczno-krajoznawczy'' / Wiesław Niesiobędzki. - Iława : Wydawnictwo Tekst 2003. – S. 71-72. 

==Linki==
*''Zabytki Lubawy'', materiał zmieszczony na stronie internetowej [http://it.umnowemiasto.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=270:zabytki-lubawy&Itemid=20 www.it.umnowemiasto.pl] [dostęp 26.02.2014 r.]


[[Category:Kościoły i kaplice]]

[[Category:Powiat iławski]] 
[[Category:Lubawa]]
[[Category:1301-1400]]