Tekst źródłowy strony Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie

[[Image:Ciekawemazury.jpg|thumb|right|250px| <br>Źródło: http://www.ciekawemazury.pl/]]

Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]] (1315 - 1380) - główna świątynia rezydującego w Olsztynie arcybiskupa warmińskiego, jedyna perła wśród obiektów sakralnych Olsztyna okresu średniowiecza, złotego gotyku na [[ewim:Warmia|Warmii]] 

==Historia <br>  ==
[[Image:‎ Wieza.jpg|thumb|left|250px| <br>Źródło: http:// pieknanaszapolskacala.blogspot.com ]]
 
Gotycki, halowy kościół farny średniowiecznego [[ewim:Olsztyn|Olsztyna]] zbudowano prawdopodobnie w latach 1370 – 1380 na parceli przylegającej do północno-wschodniego narożnika murów obronnych miasta. Architekt budujący świątynię nie jest znany, w dokumentach nie ma tez wzmianki o historii jej budowy. 
W pierwszym okresie wzniesiono korpus nawowy i  przyziemie wieży z kaplicami. W XVI w. założono sklepienia, w 1596 r. podwyższono wieżę do 7 kondygnacji (63 m), nakrywając ją dachem namiotowym z renesansową latarnią.
W XVII w, na skutek zubożenia parafii, wnętrze kościoła i jego mury pozostawały   zaniedbane. Dopiero w  1721 r. Piotr Olchowski z [[ewim:Reszel|Reszla]] przebudował popadające w ruinę obie kaplice przywieżowe.

Kościół dotkliwie odczuł skutki kwaterowania w 1807r. wojsk napoleońskich. Francuzi zamknęli bowiem w świątyni półtora tysiąca jeńców rosyjskich, a ci, broniąc się przed ostrym mrozem, spalili tu wszystko, co mógł strawić ogień. Wówczas naruszona została konstrukcja kościoła. W 1819 r. runęło sklepienie nad emporą organową. Kościół od lat nieremontowany i grożący zawaleniem zamknięto w 1864 r.

Oddano go do użytku po generalnym remoncie przeprowadzonym w latach  1866-1868, pod kierunkiem pruskiego ministra ochrony zabytków [[ewim:Ferdynand von Quast|Ferdynanda von Quasta]]. Prace nad restauracją wnętrza i nadaniem mu neogotyckiego poloru trwały jeszcze kilkanaście lat.
W 1896 z nieznanych przyczyn wybuchł w kościele kolejny pożar. Spłonął wtedy ołtarz główny. Podczas renowacji w XIX w. wymieniono latarnię wieży, wyburzono kruchtę przy prawej nawie bocznej oraz dodane zostały ośmioboczne kolumienki na skrajach fasady kościoła. W 1899 roku naprawiono dach, wymieniając pokrycie na nowe. Podczas II wojny światowej kościół został uratowany od zagłady przez ks. [[ewim:Jan Hanowski|Jana Hanowskiego]], który uratował olsztyńskie kościoły przed spaleniem przez Rosjan. 

W ciągu wieków odwiedzali olsztyński kościół i modlili się w nim wybitni Polacy: [[Jan Dantyszek]], [[Marcin Kromer]] i [[Ignacy Krasicki]], wszyscy trzej piastujący godność [[ewim:Bikskupi warmińscy|biskupów warmińskich]] oraz król Władysław IV (1635). W latach 1898-1900 był tu organistą [[Feliks Nowowiejski]], kompozytor [["Rota"|"Roty"]] i [["Legenda Bałtyku"|"Legendy Bałtyku"]], a w latach 1979-1981 zarządzał stąd diecezją warmińską biskup [[ewim:Józef Glemp|Józef Glemp]], późniejszy prymas Polski. W czerwcu 1991 r. podczas swojego pobytu w Polsce papież Jan Paweł II zawitał do [[ewim:Olsztyn|Olsztyna]] i w katedrze spotkał się z wiernymi i odprawił  mszę. Średniowieczne mury świątyni od 1965 r. są miejscem wiecznego  spoczynku powojennych biskupów Warmii, których  pamięć utrwalają  poświęcone im epitafia.

W katedrze pochowani są: [[ewim:Tomasz Wilczyński|Tomasz Wilczyński]], [[ewim:Józef Drzazga|Józef Drzazga]] i [[ewim:Jan Obłąk|Jan Obłąk]]. Po II wojnie  bazylika była konkatedrą warmińską, a od 1992 r. archikatedrą. W 2004 r. papież Jan Paweł II podniósł świątynię do godności bazyliki mniejszej.

== Architektura i zabytki wnętrza<br>  ==

[[Image:‎ Rog.jpg|thumb|left|250px| L.Surowiec, Fragment ściany frontowej olsztyńskiej katedry <br>Źródło: http:// warminsko-mazurskie.fotopolska.eu]] 
[[Image:‎ Nawa_glowna_katedry.jpg|thumb|right|250px| L.Surowiec, Nawa główna <br>Źródło: http:// warminsko-mazurskie.fotopolska.eu]] 

Kościół  jest budowlą wzniesiona  w stylu gotyckim, ceglaną na kamiennym podmurowaniu. Bryła świątyni składa się z korpusu, wieży, dwóch kaplic przywieżowych i kruchty bocznej. Katedra jest trójnawową, sześcioprzęsłową, bezchórową halą, bez wyodrębnionego prezbiterium. W nawie głównej korpus przykryty jest sklepieniem sieciowym w bocznych nawach kryształowym. Wsporniki sklepień zaprojektowano w formie polichromowanych, brodatych głów męskich, wykonanych z terakoty. 

Wejście główne jest gotyckim portalem, zamykane drzwiami z 2001 r. Widnieją na nich sceny z pontyfikatu Jana Pawła II: wybór na papieża 1978, wizyta w Olsztynie 1991, ustanowienie arcybiskupstwa warmińskiego 1992, otwarcie Roku Świętego 2000. Po obu stronach portalu znajduje się epitafium Jana Pawła II oraz inskrypcja Basilica Minor 2004.Wieża bazyliki ma 8 kondygnacji oddzielonych w  dolnej partii fryzami ceramicznymi a wyżej tynkowanymi fryzami opaskowymi.

[[Image:‎ Drzwi.jpg |thumb|left|250px| <br>Źródło: http:// kolumber.pl/photos/show/]] 

W porównaniu z bogactwem swej architektury kościół ma znacznie skromniejsze wyposażenie wnętrza. Średniowieczne wyposażenie świątyni zostało zniszczone w okresie baroku. Potem przez stacjonujące w jej wnętrzu wojska rosyjskie i napoleońskie. Obecny neogotycki wystrój pochodzi z końca XIX wieku. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny wykonany w 1896 r. przez firmę Rottermund z Norymbergi. 
Trzy ołtarze boczne i emporę organową wykonano w [[ewim:Gietrzwałd|Gietrzwałdzie]]. W nawie głównej na filarach  umieszczone zostały neogotyckie figury:  świętego Wojciecha, Antoniego Padewskiego, świętego Wincentego, Barbary i Walentego oraz Jana Chrzciciela. W belce tęczowej nawy głównej znajduje się ponadnaturalnej wielkości krucyfiks, wyrzeźbiony w 1680 r. przez Izaaka Rigę z Królewca. W świątyni znajduje się  ambona z 1913 r. z warsztatu Splietha z [[ewim:Elbląg|Elbląga]], ozdobiona rzeźbionymi wizerunkami Chrystusa i czterech ewangelistów.

[[Image:Organy.JPG|thumb|right|250px| <br>Źródło: http://kolumber.pl/photos/show/]]
[[Image:Katedra karta.jpg|thumb|right|250px|Karta pocztowa z wierszem [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]] poświęconym Katedrze. <br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]]

Na emporze widoczne są odrestaurowane w latach 2006-2008 organy Siegfrieda Sauera z Hoexter. Witraże pochodzą z warsztatu Mieczysława i Karola Paczków z Krakowa, wykonane w latach 1974-76 według projektu Hanny Szczypińskiej z Piastowa. Najstarszym zabytkiem bazyliki jest późnogotycki tryptyk szafiasty z początków XVI w., znajdujący się w lewej nawie. W prawej nawie oglądać można tryptyk malowany na desce z 1553 r., pochodzący z nieistniejącego już kościoła Świętego Krzyża, ze scena Ukrzyżowania w szafie środkowej. Zachowały się dwa cenne świeczniki wiszące: z głową jelenia(1598) i podwójna figurą Madonny z dzieciątkiem w mandorli (1609). WQ kaplicy chrzcielnej stoi chrzcielnica w formie kielicha z czarnego marmuru, pochodząca z początku XVIII wieku.W Bazylice znajdują się również tablice pamiątkowe ks. Teodora Benscha i Jana Hanowskiego oraz popiersie biskupa Maksymiliana Kallera. Z zabytków złotniczych natomiast warta uwagi jest [[Puszka na komunikanty z Bazyliki św. Jakuba Apostoła w Olsztynie|puszka eucharystyczna]] z 1735 roku, dzieło mistrza złotniczego z Olsztyna - [[ewim:Jan Geese|Jana Geese'go]].

==Zobacz też==
*[[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie]]
*[[Kościół pw. Świętego Krzyża w Olsztynie]]
*[[Kościół garnizonowy pw. Matki Bożej Królowej Polski w Olsztynie]]
*[[Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie]]
*[[Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Franciszka w Olsztynie]]
*[[Kościół pw. św. Józefa w Olsztynie]]
*[[ewim:Ferdynand von Quast|Ferdynand von Quast]]
*[[ewim:Tomasz Wilczyński|Tomasz Wilczyński]]
*[[ewim:Józef Drzazga|Józef Drzazga]]
*[[ewim:Jan Obłąk|Jan Obłąk]]
*[[Jan Dantyszek]]
*[[Marcin Kromer]]
*[[Ignacy Krasicki]]
*[[Feliks Nowowiejski]]
*[[ewim:Jan Geese|Jan Geese]]
*[[Kaplica przy Szpitalu Mariackim w Olsztynie]]
*[[Kaplica Jerozolimska pw. Krzyża Świętego w Olsztynie]]
*[[Kaplica pw. św. Jana Nepomucena w Olsztynie]]
*[[Kaplica pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Jarotach]]

== Multimedia <br>  == 
<youtube>GH7zFqLRakc</youtube>


== Bibliografia <br>  ==
1.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych
Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992. <br>
2.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły 
warmińskiej, Olsztyn, 1996. <br> 
3.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.  <br>
4.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod 
red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.<br> 
5.J.Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. <br> 
6.K.Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn, 1978. <br> 
7.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_konkatedralna <br>
8.http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Koscioly/<br>
9.http://pieknanaszapolskacala.blogspot.com<br>
10. http://www.fotopolska.eu/<br> 
11.http://www.zabytki.mazury.pl/ <br>

[[Category:Kościoły i kaplice]]
[[Category:Olsztyn]]
[[Category:1301-1400]]