Tekst źródłowy strony Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach

[[Image: kosciolNMP_wieliczki_1.jpg|thumb|right|250px| Fot. z 1920/1940 roku.<br>Źródło: [http://www.bildarchiv-ostpreussen.de/suche/#!start=1 www.bildarchiv-ostpreussen.de] Nr id. 43770.]]
[[Image: kosciolNMP_wieliczki_2.jpg|thumb|right|250px| Fot. Mieczysław Kalski.<br>Źródło: [http://mojemazury.pl/13398-46391,Kosciol-w-Wieliczkach,318728.html? www.mojemazury.pl] ]]
[[Image: kosciolNMP_wieliczki_3.jpg|thumb|right|250px|Źródło: [http://www.panoramio.com/photo/50158549 www.panoramio.com] ]]
[[Image: kosciolNMP_wieliczki_4.jpg|thumb|right|250px|Źródło: [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#538/pl/i/wieliczki_-_kosciol_ewangelicki www.ciekawemazury.pl] ]]

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XVII wieku.

==Lokalizacja==
Kościół został wybudowany na wzniesieniu, w centrum wsi [[ewim:Wieliczki|Wieliczki]] (niem. Wielitzken). Wieś położona jest w południowo-wschodniej części powiatu oleckiego. 

==Historia==
Budowę pierwszej drewnianej świątyni ukończono latem 1552 roku. Kilka miesięcy później, w połowie grudnia, dokonano jej poświęcenia. W roku 1656 została ona jednak spalona w trakcie najazdu wojsk tatarskich. Po odbudowie (przeprowadzonej do 1658 roku) ponownie zniszczył ją huragan w 1674 roku. Kościół ten również był drewniany, a z jego wyposażenia zachował się ołtarz boczny z 1654 roku. Po kolejnej odbudowie świątynię oddano do użytku w 1676 roku (świadczy o tym napis na jednej z belek konstrukcyjnych). Po wyposażeniu wnętrza, jej poświęcenia dokonał w 1677 roku ówczesny zwierzchnik parafii, archiprezbiter z [[ewim:Reszel|Reszla]]. Pod świątynią usytuowano dwie krypty przeznaczone na grobowce, w XIX wieku zostały one jednak zasypane. Wieżę dzwonniczą wzniesiono w latach 1693-1694. Kościół został uszkodzony w trakcie I wojny światowej. Jego generalny remont przeprowadzono w latach 1925-1927. Od początku istnienia do 1945 roku służył on wspólnocie ewangelickiej. Po drugiej wojnie światowej przejęli go katolicy. Samodzielną [[ewim:Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach|parafię]].erygowano tu 7 września 1956 roku. 

==Opis==
Jest to kościół barokowy, orientowany, jednonawowy z wydzielonym prezbiterium zamkniętym trójboczna absydą. Wzniesiono go na planie prostokąta o wymiarach 31,80m x 13,05m i posadowiono na fundamencie z kamienia polnego. Korpus, chór i boczne aneksy wykonano z drzewa modrzewiowego w konstrukcji zrębowej, węgłowanej na jaskółczy ogon. Kwadratowa, trzykondygnacyjna wieża posiada konstrukcję szkieletową. Całość oszalowana została deskami. Korpus nawowy przykryto dachem dwuspadowym krytym gontem, wieżę zwieńczono dachem czterospadowym z iglicą, kulą i chorągiewką z datą 1767. Od strony północnej i południowej znajdują się boczne kruchty, od strony północnej do prezbiterium przylega także zakrystia. Wnętrze, z zachowanymi emporami bocznymi, nakryto stropem płaskim. Kościół okala kamienny mur.

==Wyposażenie==
Barokowy [[Ołtarz główny z kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach|ołtarz główny]], bogato ornamentowany, został wykonany w 1708 roku przez snycerza Bildhauera Schöbela z [[ewim:Olecko |Olecka]]. W tym samym stylu wykonana została ambona, ufundowana w 1712 roku przez proboszcza Michała Giżyckiego i jego małżonkę Catarinę von Prauswaldin. Na ścianie północnej, po lewej stronie wejścia do zakrystii, naprzeciw ambony znajduje się ołtarz boczny pochodzący z 1654 roku (z wyposażenia dawnego kościoła, który został zniszczony w roku 1674). Naprzeciw ołtarza głównego umieszczony jest chór muzyczny z bocznymi emporami, wsparty na 10 filarach. Znajdujące się na chórze organy pochodzą prawdopodobnie z 1876 roku. Zniszczone przez Rosjan w trakcie walk podczas I wojny światowej zostały odrestaurowane przez organmistrza Nowaka z [[ewim:Królewiec|Królewca]] w 1920 roku. Jest tutaj także chrzcielnica z XIX wieku, z elementami swojej poprzedniczki z 1660 roku. 

==Ciekawostki==
*Jest to najstarszy drewniany kościół na terenie Warmii i Mazur. Pod względem planu i rozmiarów przypomina [[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Ostrykole |świątynię w Ostrykole]]. 
*Podczas generalnego remontu, przeprowadzonego w latach 1925-1927, w zasypanych kryptach pod kościołem znaleziono 23 trumny z XVII wieku. 
*Niegdyś na wieży kościelnej znajdowały się dwa bogato zdobione dzwony, odlane w Królewcu: jeden z 1660 roku, drugi z 1762 roku. Pierwszy z nich został zdemontowany w 1943 roku i przeznaczony na potrzeby przemysłu wojennego, drugi zaginął. Obecnie ich miejsce zajmują dwa nowe dzwony: z 1914 roku i z 1979 roku. 

==Bibliografia==
#Guzowski, Łukasz: ''Dzieje miejscowości i kościoła w Wieliczkach'' / Łukasz Guzowski // „Studia Ełckie”. - T. 13 (2011), s. 97-117. 
#Rzempołuch, Andrzej: ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'' / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 11. 

==Zobacz też==
*''Parafie Diecezji Ełckiej: Wieliczki Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://bartoszyce.pl/atrakcje/palac-w-tolko/ www.bartoszyce.pl] [dostęp 03.02.2014 r.]
*''Wieliczki. Modrzewiowy kościół Narodzenia NMP (1677)'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4698,wieliczki-modrzewiowy-kosciol-narodzenia-nmp-%281677%29.html www.polskaniezwykla.pl] [dostęp 03.02.2014 r.]

[[Category:Obiekty architektury]]
[[Category:Historia kultury]]
[[Category:Powiat olecki]] 
[[Category:1601-1700]]